Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

2-мавзу: Фалсафий тафаккур тараққиёти босқичлари: Шарқ фалсафаси

Режа:

• Қадимги ва ўрта аср Шарқ фалсафаси, Уйғониш даври.
• ХIХ аср охири ва XX аср бошларида Марказий Осиёда илғор фалсафий, ижтимоий-сиёсий фикрлар.
• ХХ-ХХI аср ўзбек фалсафаси.

Таянч тушунчалар :
Ведалар, веданта, чорвака,Конфуйийлик, монийлик, маздакийлик, даосизм, ислом, Қурон карим, хадислар, калом мутаъзийлар, деизм, жадидчилик, сўфийлик.
Мавзу бўйича ўрганиладиган асосий таянч иборалар.

• Веда – санскрит тилида “билим” маъносини англатади.
• Ведалар –Веда-Ведалар. Қадимги ҳинд жамияти ҳаёти ҳақида хабар берувчи биринчи манба Ведалар бўлиб, тахминан эрамиздан олдинги XV ва VI асрлар орасида Ўрта Осиё, Волга атрофи, Эрондан келган орий қабилалари томонидан яратилган.
• Даосизм – Хитойнинг кадимий фалсафий таълимоти, оламнинг тузилиши, яшашини тушунтиришга ва инсон, табиат, коинот юриши керак бўлган йулни топишга ҳаракат килади.
• Конфуцийлик – Қадимги Хиойдаги фалсафий таълимот.
• Монийлик. Эрамизнинг II-III асрларида Эронда вужудга келиб Марказий Осиёда кенг тарқалган таълимот.
• Маздакийлик - V-VI асрлар давомида маздакийлик феодалларга қарши қаратилган ҳаракатларнинг мафкураси бўлиб хизмат қилди.
• Ислом - сўзи арабчада “бўйсуниш, итоат, ўзини Оллоҳга топшириш” маъноларини англатади.
• Қуръон (арабча қараъа – ўқимоқ) Ислом динининг асосий муқаддас китоби. Қуръони Карим 114 сурага бўлинган бўлиб, сураларнинг узунидан қисқа томонга бориши тартибида тузилган.
• Ҳадислар (сунна) - Муҳаммад (с.а.в) пайғамбарга нисбат бериладиган, у кишининг ҳатти-ҳаракатлари ва ҳукмларини ҳикоя қилувчи манба.
• Калом – (араб. “сўз” маъносини англатади) VIII асрда араб ҳалифалигида пайдо бўлган илоҳиёт илми.
• Мўътазилийлар – (араб. “ажралиб чиққанлар”, “узоқлашганлар”, асосчиси Восил ибн Ато) исломдаги илоҳиёт оқимларидан бири.