Adabiyot birinchi qism umumiy o'rta ta'lim maktablarining -sinfi uchun darslik-majmua Qayta ishlangan uchinchi nashri O'zbekiston Respublikasi Xalq ta 'limi

QIT'ALAR 
KAMOL KASBIGA DALOLAT-U NUQSONIDIN 
IZHORI MALOLAT 
Kamol et kasbkim, olam uyidin 
Sanga farz o'lmag'ay g'amnok chiqmoq. 
Jahondin notamom o'tmak biaynih 
Erur hammomdin порок chiqmoq. 
«G'amyib us-sig 'arming 10-qit'asi. 
Alisher Navoiy o'z qit'alarini «Xazoyin ul-maoniy» devon-
lariga kiritganda har biriga alohida-alohida sarlavha qo'yadi. Bu 
nasriy sarlavhalar qit'adagi ma'no-mazmun mohiyatini ochish-
ga xizmat qiladi. Yana ham aniqroq qilib aytilsa, kitobxonni 
she'riy asami o'qishga tayyorlaydi. 
Shu nuqtayi nazardan qaraganda, ushbu qit'aning sarlavhasi-
dayoq kishi o'zini kamolga yetkazishni kasb qilib olishi g'oyasi 
ilgari surilib, aks holda, nuqson yuzaga kelishi izhor etiladi. 
B i r i n c h i b a y t d a y o q shoir to'g'ridan-to'g'ri o'quvchiga 
murojaat qilib, uni o'zini kamolga yetkazishni kasb qilib olish-
ga da'vat etadi.
 Chunki,
deydi u,
 senga olam uyidan g'amgin 
bo 'lib chiqish farz hisoblanmaydi. 
I k k i n c h i b a y t da shu fikrning isboti uchun hayotiy mi-
sol keltiriladi. Birinchi qo'shmisradagi
 olam uyidin chiqmoq 
so'z birikmasi ikkinchi juftlikdagi
 jahondin hotamom o'tmak
bi-
lan chambarchas bog'liq.
 Ya'ni,
deyiladi keyingi ikki satrda,
 bu 
dunyodan notamom, kamolga yetmasdan о 'tmoq - xuddi ham-
momga kirib, chala yuvinib, порок holda chiqqanday gap. 
Kamol et kasbkim
so'zlarini ba'zilar
 kasb o'rganishni kamol-
ga yetkaz
deya talqin etadi. Aslida, bu yerda,
 kamolga yetishni 
о 'zingga kasb qilib ol,
deyilyapti. 
Demak, qit'ada shoir kishilami o'zini har taraflama o'stirishga 
undaydi. Hatto, bu umming bosh mazmuni darajasidagi masala 
qilib qo'yilgan. Alisher Navoiy hammomga kirib, порок chiqish 
qanchalar mantiqsiz bo'lsa, dunyoga kelib, kamolga yetmay o'tish 
ham shunchalar bema'nilik ekanini ochiq-oydin aytgan-qo'ygan. 
133 

---

O'zbekistonimizda mustaqillik yillarida barkamol avlod tar-
biyasiga kelajak poydevori sifatida qaralib, boringki, bu hayot-
mamot masalasi qilib qo'yilayotgani ham bejiz emas. Ushbu 
g'oya, ko'rinib turganidek, asr-asrlik milliy ma'naviyatimizning 
mag'zi-mag'ziga singib ketgan.