Adabiyot 6 (I qism) 2017. p65

G‘ulom gardish – 
xizmatkorlar (qadim o‘tmishda qullar) yashashi uchun
qurilgan boshpana.

---

2 7
qilib qo‘yaman. Boringki, haftada choychaqangizni ham berib
turay, illo boshqa pul vajidan uzr...
– Xo‘p, xo‘jayin, o‘ylashib ko‘ramiz, – dedi Omon. Xo‘jayin
ichkariga kirib ketgandan keyin Omon ikkovimiz maslahat-
lashdik. Darvoqe, xo‘jayinning aytgani to‘g‘ri, oldi qish, boradi-
gan, yotadigan makonimiz yo‘q. Bundan ko‘ra durust joyning
topilishi ham gumon. Mendagi olti tanga bir miri bilan qish
chiqarish qiyin.
Shu yerda qolishga rozi bo‘ldik.
– Bo‘lmasa, – dedi xo‘jayin, – cho‘zilib choy ichishib o‘tir-
manglar, ukalar. Bittang bu yerda qol, bittang, otameros, bo-
shing toshdan bo‘lgur sigirim bor, shuni olib chiqib ekindan
bo‘shagan yerning uvatlarida yetaklab yurib boqib kelasan, bu
yerda qolganing bitta-yarimta mehmon-izlom kelsa, choy-poyga
qarab turasan, – dedi.
Omon uyda qolishni yoqtirib qoldi. Chunki samovarning ja-
g‘illaganiga quloq solib, mehmonlarning gapini tinglab o‘tirish-
ni yaxshi ko‘rar edi. Undan tashqari, bugun kechasi bechora
besh-olti marta «qatnaganidan» dalaga chiqib sigir o‘tlatib
yurish unga xiyla jabr bo‘lar edi.
Shunday qilib, sigirni men boqadigan bo‘ldim. U uyda qola-
digan bo‘ldi. Xo‘jayin og‘ilxonadagi ola sigirni ko‘rsatib olib
chiqishni buyurdi. Sigir jonivor og‘ilxonadan olib chiqishda juda
yuvosh ko‘rindi. Yetaklab olib ketdim. Sigir orqamdan ergashib
kelardi. Biroz yo‘l yurib to‘qayga yaqinlashganda sigirning
qadami sustlashib qoldi. Orqaga tortildi. Jonivor charchab qoldi,
shekilli, deb o‘ylab, orqasiga qo‘limdagi xipchin bilan bir urar-
manmi, sigir o‘zini yerga ko‘tarib urdi. Ko‘zlari olayib ketgan,
og‘zidan ko‘pik chiqarib, dag‘-dag‘ titrab, oyoqlarini silkitar
edi. Juda ham kayfim uchib ketgan, nima qilishimni bilmasdan
sigirning atrofida parvona bo‘lib aylanar edim. Yordamga
chaqiray desam, hech kim yo‘q...

---

2 8
Shu ahvolda tipirchilab yotgan, tering sangob
1
da chirigur
sigir birdan irg‘ib o‘rnidan turib dumini xoda qilib bir qochib
berdi. Qani endi bu harom o‘lgur o‘ziga yetkazsa. Xo‘jayinning
otameros, qadrdon sigiri bo‘lgani uchun ko‘zdan yo‘qolmasin
deb men ham oyoq-poyoqlarimga tikan-cho‘kirtak kirganiga
qaramasdan jonimning boricha uni quvlar edim. Go‘shting
olaqarg‘aga xomtalash bo‘lgur, men yetib borgunimcha o‘t
chimdib turadi, yetib borganimdan keyin, menga bir qarab
qo‘yadi-da, xuddi sag‘risiga bo‘ka
2
 tushganday yana o‘ynoqlab
qochadi. Kechgacha shu zaylda sigir quvlab umrim o‘tdi. Kun
bo‘yi uning boshbog‘ini qo‘lga kirita olmadim. It quvlagan
tulkiday holdan toygan edim. Kun botishga og‘ganda butun
kuchimni oyog‘imga to‘plab, astoydil chopib boshbog‘ini qo‘lga
kirgizdim. Ming siltashiga qaramasdan mahkam ushlab siltay
boshladim. Ming mashaqqatlar bilan qo‘rg‘onga yetkazib og‘il-
xonaga bog‘ladim.
Rangim o‘chib ketgan bir holatda Omonning yoniga keldim.
Omon o‘zining muhabbat qo‘ygan arqon karavotida yonboshlab
yotar edi. Hol-ahvol so‘radim:
– Ha, ishing qalay, Omon og‘ayni?
– E, so‘rama, o‘rtoq, – dedi, – bo‘kib qoldim.
– Iye, nimaga bo‘kasan?
– Sen ketganingdan keyin xo‘jayinning bir-ikki qur oshnalari
mehmon bo‘lib kelishdi, uyda desang, yangalarim tushmagur
juda ham pazanda ekan, ming turli noz-ne’matlarni pishirib
chiqarib turibdi, hali manti, hali tandir kabob, hali lag‘mon, hali
holvaytar deysanmi, ishqilib, noz-ne’matlarning ichiga ko‘milib
ketdim. Bitta-bitta cho‘qilab, qornim yorilguday bo‘lib ketdi.
Kechagi sabzixo‘rlikning bugun hissasi chiqdi. Undan keyin
mehmonlar tarqalishdi. Xo‘jayinning uch-to‘rtta qo‘shni deh-
1