Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

“Risolayi falsafayi siyohon”
“Risolayi falsafayi siyohon” (“Qarolar falsafasi haqida risola”) – 
shoiraning mavjud ijtimoiy hayot va kelajak zamonlar haqidagi muloha-
zalari, orzu-umidlari aks etgan, o‘zbek adabiyotidagi falsafi y-publitsistik 
yo‘nalishda yozilgan ilk asardir.
O‘ylab ko‘ring:
“Qarolar falsafasi haqida risola”da “qarolar” kim bo‘lishi mumkin? 
Nima uchun asar shunday nomlangan? Asarni o‘qib bo‘lgach, avvalgi va 
keyingi fi krlaringizni qiyoslang: nimalar o‘zgardi?
O‘sha davrda 
qizlarga ta’lim-
tarbiya bergan 
ziyoli ayollar “otin” 
maqomiga ega 
bo‘lganlar.
xurufi xij o 
– 
arab alifbosidagi 
har bir harfga bir 
she’r bag‘ishlash

---

27
!
Asar kichik kirish qismi va to‘rt fasldan iborat. Asarning birinchi fasli-
da qaro narsalar, qaro baxt, qaro niyat, qaro tusli xalqlar haqida fi kr yuri-
tiladi. Ikkinchi fasl esa onalar hayoti va taqdiriga bag‘ishlanadi. Asarning 
uchinchi va to‘rtinchi fasllarida esa baxti qarolik va qaro zulmat, ya’ni 
o‘sha zamondagi ijtimoiy hayot haqida fi kr yuritiladi.
Siz bilan asarning ikkinchi – onalar, ayollarga bag‘ishlangan fasli-
ni tahlil qilamiz. XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Yevropa va AQSHda 
“sufrajistlar” (fransuzcha “suff rage” – “saylash huquqi” so‘zidan) hara-
kati avj oladi. Bu harakat vakilalari ayollarga ham erkaklar bilan teng 
siyosiy huquqlar berish, ayollarning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy hayotda 
kamsitilishiga chek qo‘yish g‘oyalarini ilgari surdilar. Natijada birin-ketin 
Yevropa davlatlari va AQSHda ayollarga siyosiy huquqlar berildi. 
Tahlil qiling:
Boshqa davlatlarda ayollar o‘zlariga siyosiy huquqlar berilishini talab 
qilib chiqayotgan bir paytda Turkiston ayollari nega aksar hollarda siyo-
siy va ijtimoiy hayotdan chetda edilar?