Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

Lev Tolstoy 
(M. Aliyev tarjimasi)

---

55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
55
5
5
5
5
5
55
55
55
5
55
55
55
5
55
55
55
55
55
5
5
5
55
5
5
5
5
55
5
5
55
5
5
5
5
55
5
5
5
5
55
55
5
5
55
55
55
5
55
55
5
5
5
55
55
5
5
55
55
5
5
5
55
55
5
55
5
5
5
5
55
5
5
55
5
55
5
55
55
5
5
5
55
55
55
55
55
5
55
5
5
5
5
55
5
55
5
55
5
55
5
5
5
5
5
5
5
5
Tahlil qiling:
Yuqoridagi parchada qaysi detallar bo‘layotgan voqeani, joy va qahra-
monlarni real tasavvur qilish imkonini beradi? 
O‘ylab ko‘ring:
O‘zbek adabiyotining siz mutolaa qilgan qaysi namunalarida roman-
tizm va realizmga xos xususiyatlarni kuzatish mumkin?
LOYIHA
Guruhlarda ishlang. XVII–XIX asrlar jahon ada-
biyotiga xos bitta muhim xususiyatni ajratib oling 
va uni shu davrda yaratilgan asar misolida ochib 
bering. 
?
!

---

56
56
6
56
6
56
6
56
56
56
6
6
56
56
56
56
56
56
6
6
56
56
6
56
56
56
6
6
56
56
6
6
6
6
56
6
6
56
6
56
6
6
56
6
6
56
56
56
6
6
6
6
6
56
56
56
56
6
6
56
6
5
56
56
6
56
56
56
6
6
6
56
56
6
56
56
56
56
56
56
6
6
56
6
56
56
5
56
56
56
56
6
56
56
5
56
5
56
6
6
56
6
56
6
6
56
6
6
56
5
56
56
6
6
6
6
6
56
56
5
5
56
56
56
6
6
56
6
6
6
6
56
5
56
5
56
6
6
6
6
56
5
56
5
56
5
56
56
6
6
6
56
56
5
56
5
5
5
56
56
5
56
56
6
6
6
56
5
5
5
5
6
6
6
6
6
6
5
5
5
5
5
5
5
56
6
6
6
6
56
6
5
5
5
5
6
6
6
5
5
5
5
5
5
5
5
6
6
56
6
56
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
 ALEKSANDR PUSHKIN (1799–1837).
“YEVGENIY ONEGIN”
SHE’RIY ROMANI
Mavzuni oʻrganish jarayonida:
– “Yevgeniy Onegin” she
’
riy romanida aks etgan jamiyat 
hayotini tadqiq qilamiz;
– Onegin obrazidagi qarama-qarshiliklarni tahlil qilamiz. 
Tarixiy davr
XIX asr boshida hokimiyatga kelgan imperator Aleksandr I siyosiy 
va ijtimoiy sohalarda islohotlar boshladi: davlat organlari qayta tashkil 
qilindi, qonunlarning bir-biriga zid kelmasligini ta’minlaydigan Davlat 
kengashi tuzildi, bepul boshlang‘ich ta’lim joriy qilindi, oliy ta’lim muas-
sasalariga muayyan darajada erkinlik berildi. Biroq islohotlar mantiqiy 
nihoyasiga yetkazilmadi. Imperatordan davlat boshqaruvi tizimida jiddiy 
o‘zgarishlar kutgan zodagonlar keyinchalik “dekabristlar harakati” deb 
atalgan yashirin jamiyatga birlashib, absolyut monarxiya va Rossiya ri-
vojlanishiga to‘g‘onoq bo‘layotgan krepostnoylik huquqini (dehqonlar-
ning muayyan yerlarga biriktirilishi va boshqa yerga o‘tishining taqiq-
lanishi) yo‘q qilish, konstitutsion monarxiya yoki respublikaga o‘tish 
rejalarini ishlab chiqdilar. Ular 1825-yilda vafot etgan Aleksandr I ning 
ukasi Nikolay I ga toj kiydirish marosimi kuni poytaxt Sankt-Peterburg-
da qo‘zg‘olon ko‘tardilar. Qo‘zg‘olon bostirildi, qo‘zg‘olon ishtirokchilari 
esa o‘lim jazosi yoki surgunga hukm qilindi. Nikolay I asosiy e’tiborini 
shaxsiy hokimiyatini mustahkamlash hamda davlatning siyosiy, iqtisodiy 
va madaniy hayoti ustidan qattiq nazorat o‘rnatishga qaratdi. Shu bilan 
birga, XIX asr rus madaniyati tarixida o‘chmas iz qoldirdi. 
“Rus adabiyotining oltin asri” deb atalgan bu davrda Aleksandr 
Pushkin,
Mixail
Lermontov, Nikolay Gogol, keyinchalik Fyodor 
Dostoyevskiy, Lev
Tolstoy, Anton Chexov singari buyuk so‘z 
ustalari ijod qildilar. 
Muallif haqida
Shoir, yozuvchi, dramaturg, zamonaviy rus adabiy 
tilining asoschisi Aleksandr Pushkin 1799-yili Mosk-
vada zodagon oilada tug‘ildi. 1811-yilda u o‘sha davr-
ning eng nufuzli ta’lim dargohlaridan biri – Sarskoye 
Selodagi (Sankt-Peterburg yaqinida) Imperatorlik 
litseyiga o‘qishga qabul qilindi. Litseydagi muhit 

---

57
Pushkinning keyingi hayotiga kuchli ta’sir qildi: uning dastlabki she’rlari 
litseyda tahsil olayotgan davrida e’lon qilindi va o‘sha davrning nom-
dor shoirlari e’tirofi ga sazovor bo‘ldi, bu yerda u bir umrlik chin do‘stlar 
orttirdi va erkinlik g‘oyalari bilan tanishdi. Pushkinning litseydagi ayrim 
do‘stlari keyinchalik “dekabristlar” harakatining a’zolari bo‘lishdi. 
1817-yilda litseyni tamomlagan Pushkin Tashqi ishlar kollegiyasiga 
(vazirligiga) ishga qabul qilindi. Bir qancha davlat arboblari va hatto im-
perator Aleksandr I ni hajv qilgan she’rlari uchun 1820-yili Rossiyaning ja-
nubiga surgun qilindi va bir necha yil quvg‘inda yashashga majbur bo‘ldi.
Davlat siyosatiga to‘g‘ri kelmaydigan qarashlari uchun Pushkin 
1824-yilda davlat xizmatidan bo‘shatiladi va onasining mulki bo‘lgan Mi-
xaylovskoye qishlog‘iga surgun qilinadi. 1826-yilda imperator Nikolay I
ning ruxsati bilan surgundan qaytgan Pushkin adabiy faoliyatini davom 
ettiradi, tarixiy monografi ya ustida ishlaydi, “Adabiy gazeta”ga muharrir-
lik qiladi, “Sovremennik” (“Zamondosh”) jurnaliga asos soladi.
Aleksandr Pushkin 1837-yili Sankt-Peterburgda vafot etdi. Uning 
adabiy merosini she’rlar, she’riy ertaklar, dostonlar hamda nasriy va dra-
matik asarlar tashkil qiladi.