«Adabiyot» -sinf i-chorak 8 1-dars mavzu: kirish

«Adabiyot» 8-sinf
8«__»____ ___________________ 8«__»____ ___________________
8-DARS Mavzu: LUTFIY hayoti va ijodini o’rganish.


Darsning borishi (reja):
1.Tashkiliy qism:
a)Salomlashish,
b)tozalikni aniqlash,
d)davomatni aniqlash
c) darsga tayyorgarlik ko`rish va dars rejasi
O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
Yangi mavzu: LUTFIY (1366 -1465)
Lutfiy — XV asr ikkinchi yarmigacha bo‘lgan o‘zbek adabiyotining eng mashhur lirik shoiri. Shuning uchun ham zamonasining ahli adabi va ahli fuzalosi uni «malik ul-kalom», ya’ni «so‘z podshosi» deb e’zozlagan. Manbalarda taxallusi oldidan «ulug‘ ustod» ma’nosidagi «Mavlono» sifatining qo‘shib tilga olinishi ham shundan. Obro‘yi va shuhrati shu darajaga yetgan ediki, Alisher Navoiy uni o‘zining ustozlaridan biri deb biladi. Buni shoirlar haqidagi «Majolis un-nafois» tazkirasidagi shu ulug‘ shoir haqida aytilgan quyidagi iliq so‘zlar ham isbotlaydi: «Mavlono Lutfiy o‘z zamonasining malik ul-kalomi erdi, forsiy va turkiyda naziri yo‘q erdi va turkcha devoni mashhurdur».
Navoiyning «Nasoyim ul-muhabbat min shamoyim ul-futuvvat» degan avliyolar to‘g‘risidagi tazkirasida esa Lutfiyning uzoq umr ko‘rgani va qabri haqida qimmatli ma’lumot beriladi: «...To‘qson to‘qqiz yoshida olamdin o‘tdi. Qabri Dehikanordadur, o‘z maskani erdi».
Bundan shoir Hirotda tug‘ilib-o‘sgani, o‘zi yashagan Dehikanor degan qishlog‘ida esa dafn etilganini bilib olamiz. Aniq bo‘ladiki, u milodiy 1366-yili tug‘ilib, 1465-yili vafot etgan. Lutfiy dunyodan o‘tganda Alisher Navoiy 24 yoshda edi.
XV asrning birinchi yarmida o‘zbek tilida yaratilgan “Gul va Navro‘z” dostoni uzoq yillar Lutfiyning asari sifatida xato taxmin etib kelingan edi. Ammo keyingi tadqiqotlar bu doston o‘sha davrda yashab, ijod etgan Haydar Xorazmiy qalamiga mansub ekanini ko‘rsatdi.
«Nasoyim ul-muhabbat...»dan keltirilgan parcha shunchalar qimmatli ma’lumot hisoblanadiki, Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi xalqaro jamg‘arma uyushtirgan ilmiy-ijodiy ekspeditsiya a’zolari aynan shu ko‘rsatma asosida Dehikanor qishlog‘ini, u yerdagi qabristondan Lutfiyning qabrini izladi va topdi. Qabr toshidagi yozuv orqali bu aynan Lutfiyning mozori ekani isbotlandi. Jamg‘arma 2006-yilning may oyida bu muqaddas qadamjoga o‘zbek milliy an’analari asosida maqbara o‘rnatib qaytdi.
Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.