Адабиётлар: [ ] – 196-206 бетлар; [ ] – 66-69 бетлар. Таянч сўзлар

Кескичлар билан юпқа ишлов бериш

Бу усул охирги пардозловчи ишлов бериш усули сифатида қўлланилади. Юқори тезлик режимида, саёз кесиш чуқурлигида (0,05-0,5 мм) ва суришлари кам бўлган миқдорда (0,05-0,15 мм/айл) олиб борилади. Юпқа ишлов бериш 7-8 квалитет аниқликни ва ғадир-будирлиги Р_а=1,5-0,63 мкм ни таъминлайди. Ташқи юпқа ёънишда ва юпқа рандалашларда кенг енли кескичлар қўлланилади, ишлов бериш чуқурлиги бу ҳолларда 0,5 мм дан ошмаслиги керак, суришни еса кескич енининг кенглигига қараб белгиланади (умуман, бир айланиш ёки столнинг қўшалоқ юриши учун суриш, кескич ени кенглигининг 0,8 бўлагидан катта бўлмаслиги керак. Кенг енли кескичлар билан юпқа ишлов бериш 7-9 квалитет аниқликни, Р_а=2,5-0,63 мкм ғадир-будирликни, берилган аниқликка "Аниқликка еришгунча ишлов бериш ва ўлчов" усули билан еришилганда 6-7 квалитет аниқликни ва Ра=1,5-0,25 мкм ғадир-будирликни таъминлаши мумкин.

Ҳозирги замонда юпқа ишлов бериш учун олмосли кескичлар кенг қўлланилмоқда. Булар кўпинча рангли металл ва қотишмалар, пластмассалар ва бошқа металл бўлмаган материалларга юпқа ишлов беришда қўлланилмоқда. Олмос кескич билан ишлов беришда 6 квалитет аниқлик ва юза тозалиги Р_а = 0,063-0,025 мкм гача олиш мумкин. Олмосли кескичлар учун оғирлиги 0,2 - 0,6 карат ва ундан каттароқ бўлган олмос кристаллари ишлатилади. Олмоснинг тежамкорлиги унинг чидамлилик турғунлиги билан аниқланади. Бу, қаттиқ қотишмали кескичлар чидамлилигидан 10 баробар ортиқдир. Ундан ташқари олмосли кескичлар қайта созлов ва ростловсиз узоқ муддат ишлай олади. Бу еса автомат-станок ва автоматик линияларда ишлашда муҳим аҳамиятга ега.
3. Фрезалар билан ишлов бериш
Фрезалар билан танаворларга ишлов беришда Қора, ярим-тоза ва тоза фрезалаш, ён сиртли фрезалар билан ишлашда еса юпқа фрезалаш ва бир мартали фрезалаш усуллари қўлланилади (12.2-расм).

12.2-расм. Фрезалаш. (а)- цилиндрик, (б)-ён сиртлик

Қора фрезалашни қуйма ва болғаланган танаворларни бошланғич ишлов беришда қўйимлари 3 мм дан катта бўлганда қўлланилади. Текис юзаларни қора фрезалаш уларни тўғри текисликдан оғишини 1 м. узунлик масофасида 0,15-0,3 мм аниқлик оралиғида ва Р_з=160-80 мкм ғадир-будирлик оралиғида бўлишини таъминлайди.

Ярим-тоза фрезалашни геометрик шакл хатолигини ва фазовий оғишини камайтириш мақсадида қўлланилади. Бу 1 м. узунлик масофадаги тўғри текисликдан оғишини 0,1-0,2 мм оралиғида ва ғадир-будирлигини еса Рз=80 - 40 мкм оралиғида бўлишини таъминлайди.
Тоза фрезалаш якунловчи ишлов бериш усули ўрнида қора ва ярим-тоза фрезалашдан кейин, ёки қора ўтувлар аро ишлов беришдан кейин пардозлов ишлови берилиши олдидан қўлланилади. Тоза фрезалаш, 1 м узунлик масофадаги тўғри текисликдан оғишини 0,04-0,08 мм аниқлик оралиғида ва тозалиги еса Р_з=40-20 мкм ва Р_а=2,5 мкм оралиқларида бўлишини таъминлайди.
Юпқа фрезалашни ён сиртли фрезалар билан ясси юзаларга якунловчи ишлов бериш усули сифатида қўлланилади. Юпқа фрезалаш учун қўйими 0,2-1 мм оралиғида олинади. Юпқа фрезалаш, 1 м. узунлик масофадаги тўғри текисликдан оғишини 0,02-0,04 мм аниқлик оралиғида ва тозалиги Р_а=2,5-0,63 мкм оралиғида бўлишини таъминлайди.
Бир марталик фрезалашни қўйими 2 мм дан кам бўлган танаворларга ишлов беришда қўлланилади. Бу, 1 м. узунлик масофадаги тўғри текисликдан оғишини 0,06-0,1 мм аниқлик оралиғида ва тозалиги еса Р_з= 40-20 мкм оралиғида бўлишини таъминлайди.
Фрезалашда тезлик режимларини ошириб ишлов беришда: қора фрезалашда Р_з=80-40 мкм ғадир-будирликни; ярим-тозада Р_з=40-20 мкм Р_а=2,5 мкм ни ва тоза фрезалашда Р_з=20 мкм ва Р_а=2,5-1,25 мкм тозаликлар олинади.