Abuzalova M

morfologik tasnif
ga ko„ra ikki tipga ajratiladi: 
1.O„zgaruvchi leksemalar. 
2.
O„zgarmas leksemalar. 
O„zgaruvchi so„zlar morfologik kategoriyalar (son, egalik, kelishik, 
nisbat, qiyoslash, subyektiv munosabatlar, kesimlik, o„zgalovchi)ning 
qo„shimchalarini qabul qila oladi. O„zgarmas so„zlar bunday 
qo„shimchalarni qabul qila olmaydi. Leksemalarning morfologik 
imkoniyatiga ko„ra tasnifini quyidagicha beramiz: 
LEKSEMALAR 
O„ZGARUVCHILAR+ 
O„ZGARMASLAR 0 
sonlanuvchi-ot, 
ko„makchi, bog„lovchi, yuklama, 
darajalanuvchi-sifat, 
ravish, undov, so„z-gap. 
tartiblanuvchi-son, 
nisbatlanuvchi-fe‟l 
Ushbu tasnifdan ishora so„zlar va taqlidlar o„rin olmagan. Chunki 
olmoshlarga o„zlari ishora qilib kela oladigan barcha leksema 
guruhlarining morfologik kategoriyalari ham, sintaktik vazifalari ham 
xosdir. Bu isbot talab qilmas holatdir: ot-olmoshlar son kategoryasiga 
(
kim-kimlar
); fe‟l-olmoshlar nisbat kategoriyasiga (
shunday qilishdi
); 
son-olmoshlar: tartib kategoryasiga (
necha - nehanchi
); sifat-olmoshlar 
daraja kategoriyasiga (
shunday-shundayroq
) ega. Taqlidlarning esa 
o„ziga xos tasniflovchi morfologik kategoriyasi yo„q. Biroq ular 
o„zgarmas so„zlar ham emas. Taqlidlarning morfologik kategoriyalarga 
ega bo„lishi ularning gapda qanday bo„lak bo„lib kelishi bilan bog„liq. 
Professor H.Ne‟matov o„zining "Функциональная морфология 

---

152 
тюркоязычных памятников XI – XII веков" nomli kitobida taqlidlarda 
leksemalarning ajralmagan "embrion - diffus holati" o„z aksini 
topganligini qayd etadi [3,192;]. 
Leksemalarning sintaktik tasnifida, asosan, ularning nutqda boshqa 
leksemalar bilan bog„lana olish yoki bog„lana olmasligi, gap bo„lagi 
bo„lib kela olishi yoki kela olmasligi kabi xususiyatlar o„z aksini 
topadi.