Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

10.1.1. Turli navbat bilan qaziluvchi quduqlar 
 
Dastlab qatlamni razvedka qilish maqsadida quduqlar qaziladi. 
Sg’ng ulardan aksariyat oluvchi va ba’zan haydovchi quduqlar sifatida 
foydalanadilar. Uncha katta bg’lmagan neftkonlarida dastlabki 1-2 yil 
davomida tajriba ishlatilishi amalga oshiriladi. Natijada uyumni qazib 
chiqarish  uchun  zarur  ma’lumotlar  qg’lga  kiritiladi.  SHu  sababdan 
uyumning  har  xil  joylaridan  bir  qancha  quduqlar  qaziladi  va 

---

 
164 
keyinchalik  ular  uyumni  ishatish  uchun  qaziluvchi  quduqlar  tg’ri 
orasiga  singib  ketadi.  Bunday  quduqlar  ilgarilagan  oluvchi  quduqlar 
deb ataladi. Bunday quduqlarni ishlatish natijasida qatlamning ishlash 
rejimi, 
mahsuldor-ligi, 
qabul 
qiluvchanligi, 
kollektorlarning 
barqarorligi,  quduqlarning  suv  bosish  holati  kabi  ma’lumotlarga  ega 
bg’linadi. 
Agar  konning  g’lchamlari  katta  bg’lib,  tajribali        ishlatish 
imkoniyati bg’lmagan hollarda uning eng ahamiyatga molik bir qismi 
tajriba  uchun  ishlatishga  ajratiladi  va  unda  oluvchi  hamda  haydovchi 
quduqlar  tg’g’ri  haqiqiy  ishga  tushirish  sharoitidagidek  bajariladi 
hamda shu qismni qazib chiqarish tajribasiga tayangan holda konning 
butunlay  qazib  chiqarish  loyihasi  tuziladi.  Bunda  ham  ma’lum  bir 
qism quduqlar ilgarilangan holda qaziladi va ishga tushiriladi.  
Keyingi  ishlar  texnologik  sxema  va  loyiha  asosida  olib 
boriladi. 
Birinchi  galda  asosiy  fond  quduqlari  qaziladi,  ular  loyiha 
bg’yicha  qabul  qilingan  tg’r  va  qatorlar  asosida  bajariladi.  Sg’ngra 
notekisliklarga  va  g’zgaruvchanlikka  qarab  qg’shimcha  fondga 
mg’ljallangan  quduqlar  qaziladi.  Natijada  quduqlarning  joylashishi 
notekis holatga keladi. 
Keskin  mezo  va  makro  xilma-xillikda  hamda  qatlam  har  xil 
diz’yunktiv  uzilmalar  bilan  murakkablashgan  sharoitlarda  quduqlarni 
bir  yg’la  burg’ulash  maqsadga  muvofiq  emas.  Agar  "ma’lumdan 
noma’lumga"  degan  tushunchaga  asoslangan  holda  ish  olib  borilsa, 
natijasiz  quduqlarning  soni  keskin  kamayishiga  erishiladi.  Undan 
tashqari quduqlarni eng chuqur belgigacha qazib qatlamlarni sinaladi. 
Agar  pastki  qatlam  "quruq"  yoki  neftsiz  bg’ladigan  bg’lsa,  uni 
qatlamdan ajratib, yuqoridagi qatlamni sinashga g’tiladi. Bunday holat 
kesma  bg’yicha  davom  etsa,  nihoyat  "texnika  nazorati"  tavsiyasiga 
binoan "g’z vazifasini bajargan" quduq sifatida berkitiladi. 
Gaz  konlarini  qazish  boshqacharoq  amalga  oshiriladi. 
Kichikroq  konlarda  uni  razvedka  qilish  uchun  qazilgan  quduqlar  soni 
undan  olinishi  lozim  bg’lgan  mahsulotni  ta’minlay  oladigan  quduqlar 
sonidan  ortib  ketgan  holatlar  ham  bg’ladi.  G’rtacha  va  katta  konlarni 
qazishni  amalga  oshirishda  esa,  razvedka  tugagach  asosiy  fond 
quduqlari  qaziladi  va  ulardan  lozim  bg’lgan  mahsulot  olina 
boshlanadi. Ma’lum muddat g’tgach, qatlam bosimi pasayib, mahsulot 

---

 
165 
miqdori  kamaygach,  uni  avvalgi  darajaga  etkazish  uchun  qg’shimcha 
quduqlar qazishnadi.