Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

10.2.6. Neft, gaz, suv chiqarishni, qatlamni suv  
bosishini, qatlamga suv haydashni kuzatish, hujjatlashtirish va 
hisobot
 
 
Quduqlarning  mahsulot  berishi,  qabul  qilishi,  mahsulotning 
suvlanishi,  gaz  omilini  kuzatish-neft  konlarini  qazib  chiqarish 
jarayonidaga eng jiddiy ishlardandir. 
Quduqlarning suyuqlik bg’yicha debitini (agar faqat neft bilan 
ishlayotgan  bg’lsa  neft,  agar  suv  ham  bor  bg’lsa  –  neft  bilan  suv) 
"sputnik"  -  ("yo’ldosh")  turdagi  avtomatik  g’lchash  asboblari 
yordamida  bir  kecha-kunduz  (sutka)  davomida  tonna  hisobida 
g’lchanadi  (t/sut).  Konda  avtomatik  g’lchash  asboblari  bg’lmagan 
taqdirda,  quduq
 
debitini  induvidual  g’lchash  asboblari  orqali 
bajariladi.  "'Sputnik"  nomli  asbob  neft  va  suvning  miqdorini  alohida 
massasi  bg’yicha  aniqlandi,    shuningdek  umumiy  suyuqlik
 
tarkibida 
suvning  %
 
aniqlandi.  Agar  asbobning  kg’rsatkichlari  uncha  ishonchli 
bg’lmasa,  suyuqlik  chiqadigan  joydan  (vыkidnaya  liniya)  uning 
namunasi olinadi va Din va Stark asbobi yordamida aniqlanadi. 
Quduqdan  chiqayotgan  gaz  miqdori  "sputnikka"  g’rnatilgan 
gaz  hisoblagich  "Agat  I"  va  individual  g’lchash  asbobi  bilan 
g’lchanadi.  Quduqlarning  gaz  omili  (gazovыy  faktor)  m
3
/t  hisobida 
g’lchanadi,  bunda  gazning  miqdorini  undan  ajratilgan  neft  miqdoriga 
nisbatan  olinadi.  Butun  quduqlardan  yig’ilgan  ma’lumot  orqali 
ishlayotgan  ob’ekt  bg’yicha  ham  g’rtacha  ma’lumotni  aniqlash 
mumkin. 
Haydovchi  quduqlarning  qabul  qilish  qobiliyati  m
3
/sut 
hisobida  olib  boriladi  va  uni  nasos  stantsiyasida  g’rnatilgan 
diafragmma  tg’riga  g’lchagich  yordamida  aniqlanadi.  Agar  suv  bir 
yg’ldan  bir  necha  haydovchi  quduqlarga  yuboriladigan  bg’lsa,  bir 

---

 
180 
quduq  ishlab,  boshqalari  tg’xtab  turgan  holatda.  Quduqlarning  qabul 
qiluvchanligi aniqlanadi. 
Gaz  quduqlarining  debiti  gaz  yig’uvchi  guruhli  qurilmalar  va 
gaz yig’uvchi
 
joylar (gazosbornыy punkt) da aniqlanadi. Bunda har xil 
tuzilma  va  ishlashga  moslashtirilgan  g’lchagichlar  yordamida 
g’lchovlar  ijro  etiladi.  Agar  umumiy  gaz  quvurlarga  ulanmagan  yoki 
bosim juda kam quduqlari mavjud bg’lsa, ulardagi gazni kritik oqimli 
diagfragmmali g’lchagich (DIKT) orqali g’lchanadi. 
Katta  qalinlikka  zga  bg’lgan  yoki  kg’p  qatlamlardan        iborat
 
ob’ektlarda  har  bir  qatlamning  ishlash  kg’rsatkichla-rini  aniqdash 
uchun  chuqurlikda  oqimi  g’lchash  yoki  haroratni  g’lchash  asboblari 
orqali aniqlanadi. 
Bu  jarayonda  ishlatiladigan  asboblar  ularning  tuzilishi  va 
ishlatish  texnologiyasi  xususidagi  tg’liq  ma’lumotlar  shu  sohalarga 
tegishli nozirliklarining qo’llanmalarida batafsil bayon etilgandir. 
Har  bir  quduqda  olib  boriladigan  g’lchovlardan  tegishli  aniq 
ma’lumotlar  olish  va  ularning  g’zgaruvchanligini  baholash  uchun 
quduqlarda  olib  boriladigan  ishlarning  ma’lum  davriy-ligi  (ma’lum 
vaqt ichida g’lchab turish lozimligi) belgilanadi va unga amal qilinadi. 
SHu ma’lumotlarga qarab hisobotlar ijro etiladi.