Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

10.1.2. Quduq
 
fondi g’zgarishlarini hisoblash va nazorat qilish 
 
Ishlab turgan kon ishlatish ob’ektining umumiy quduqdar fondi 
doimo  g’zgarishda  va  harakatda  bg’ladi,  ayniqsa,  bu  holat  konni 
ishlatishning  bosqichlariga  bog’langanda  yaqqol  kg’zga  tashlanadi. 
CHunonchi  I  va  II  bosqichlarda  oluvchi  quduqdarning  umumiy  soni 
doimo  g’sishi  kuzatiladi.  III-IV  davrlarda  esa  aksincha,  kamayish 
kuzatiladi,  haydovchi  quduqlar  soni  suv  haydash  jarayoni  rivojlangan 
sari  shunga  qarab  ortib  boradi,  chunonchi,  chegara  ichi  suv  haydash 
usuli qg’llanganda haydovchi quduqlarning bir qismi dastlabki davrda 
oluvchi  quduq  sifatida  foydalanilgan  bg’lishi  mumkin.  Haydovchi 
quduqlar bilan uyumlarni bg’lgan vaqtda ham ularning har ikkikchisini 
vaqtincha oluvchi quduqlar sifatida ishlatiladi, bunda g’sha quduqning 
ta’sir  doirasini  neftdan  "tozalab"  suv  haydashga  tayyorlanadi.  Bu 
quduqlarda olishni jadallashtirish yonidan turib haydalayotgan suvning 
kelishiga,  shu  tariqa  "kesish  chizig’i"  hosil  qilishga  imkon  beradi. 
Sg’ngra yonidagi quduqdar-ni ham suv bosgach ularni ham haydovchi 
quduqlar  hisobiga  g’tkazib,  suv  haydash  davom  ettiriladi.  Undan 
tashqari  haydash  jarayonning  ta’sir  kuchini  saqlash  va  samarasini 
oshirish  maqsadida  ba’zi  suv  bosgan  oluvchi  quduqlarni  ham 
haydovchi quduqlarga aylantiriladi. 
Quduqdar holati xam doimo g’zgarishda, ular ishlab turgandan 
tashqari,  ba’zan  ta’mirlash  ishlari  uchun  ham  va  boshqa  sabablar 
binoan turib qoladi. 
Quduqlarning  holatini  hisobga  olish  uchun  ishlatila-digan 
ob’ekt  bg’yicha  har  kvartal  oxirida  "quduqdar  fondi"  deb  ataladigan 
hisobot  tuziladi.  Bunda  kvartal  oxirida  mavjud  barcha  quduqlar 
faoliyati  aks  ettiriladi.  Bunday  hisobotning  tg’rtinchi  kvartaldagisi 
yillik  faoliyatni  yakunlaydi,  hisobot  neft  va  gaz  quduqdari  uchun 
alohida  ijro etiladi.  Hisobotda ishlatiladigan  fond  va  boshqa  quduqlar 
turkumi alohida ajratib kg’rsatiladi. 

---

 
166 
Ishlatiladigan  fond  umumny  fondning  asosiy  qismi  bg’lib, 
unda  ishlab  turgan,  tg’xtab  turgan  hamda  mahsulot  olish  uchun 
qazilgan va sinovda turgan quduqlar kg’rsatilgan bg’ladi. 
Harakatdagi  quduqlar  hisobiga  shu  kvartal  oxirgi  oyida 
ishlagan quduqlar kiradi:  
1)  agar  quduq  shu  kvartalda  bir  kun  bg’lsa  ham  ishlagan 
bg’lsa,  hatto  vaqti-vaqti  bilan  ishlaydigan  quduqlar  quduqni  tg’latish 
uchun qg’yilgan bg’lsa ham; 
2)  shu  kvartal  davomida  ozgina  mahsulot  bergan  bg’lib, 
hozirgi  kunda  ta’mirlash  maqsadida  va  boshqa  sabab  bilan  tugatilgan 
quduqdar. 
Ishlamayotgan  quduqlar  hisobiga  shu  kvartalda  hech 
ishlamagan quduqlar kiradi: 
1) shu hisobot yilnda ishdan tg’xtatilgan  quduqlar; 
2) o’tgan yillari ishdan tg’xtatilgan quduqla. 
Sinovchi  quduqlarga  sinovni  kutayotgan  va  burg’ulash  ishlari 
tugatilgan  hamda  boshqa  quduqlar  fondidan  ishlatish  maqsadlari 
uchun g’tkazishga mg’ljallangan quduqlar kiradi. 
Boshqa 
turkum 
quduqlarga 
vaxtincha 
ishlamayotgan, 
tugatidishni  kutayotgan,  ishlatishdan  yoki  qazishdan  sg’ng  tugatilgan 
quduqlar  kiradi.  Vaqtincha  ishlamaydigan  quduqlar  -  ular  ba’zi 
sabablarga  kura  hech  kanday  ishga  jalb  qilinmay-dilar  va  ma’lum 
vaqtdan  sg’ng  u  yoki  bu  ishga  mo’ljallansa  va  tushirilsa,  shunda 
g’shalar qatoriga qg’shib qg’yiladi. 
 
 
 
 
8-jadval.
 
"Quduqlar fondi" hisobotining  kg’rinishi  
 
Tartib 
№ 
Fond tarkibi 
Quduqlar 
soni 
1. 
Ishlatiladigan fond. Neft-(gaz)beruvchi 
 
2. 
Hisobot kvartalining oxirgi oyida to’xtatilgan 
oluvchi quduq  
 
3. 
Jumladan tuzatishda turgan quduqlar 
 

---

 
167 
4. 
Harakatdagi quduqlar jami (1+2) 
 
5. 
Hisobot yilida ishdan to’xtagan quduqlar 
 
6. 
O’tgan yillari ishdan chiqqan quduqlar 
 
7. 
Jumladan ta’mirlashda turganlari 
 
8. 
Harakatdan to’xtaganlar jami (5+6) 
 
9. 
Sinovdagi va uni kutayotgan quduqlar 
 
10. 
SHuning ichida sinash olib borayotganlari 
 
11. 
Butun ishlatiladigan fond (4+8+9) 
 
12. 
Haydovchi quduqlar 
 
13. 
Jumladan ishlab turganlari 
 
14. 
Maxsus quduqlar 
 
15. 
Texnik suvlar olish uchun qazilgan quduqlar 
 
16. 
Yo’ldosh  suvni  qo’yish  uchun  qazilgan 
quduqlar 
 
17. 
Vaqtincha to’xtatilgan quduqlar 
 
18. 
Tugatishga mo’ljallangan quduqlar 
 
19. 
Ishlatishdan so’ng tugatilgan quduqlar 
 
20. 
Burg’ulashdan so’ng tugatilgan quduqlar 
 
 
Tugatilishni  kutib  turgsh  quduqlar  aksariyat  hujjatlarni 
tayyorlash  uchun  kutib  yotgan  bg’ladi.  Tugatilgan  quduqlar  esa  g’z 
vazifalarini  bajarib  bg’lganlar  va  shuning  uchun  tugatilgandirlar. 
Ishlatilishdan  sg’ng  tugatilgan  quduqlar  boshqa  maqsadlarga  xizmat 
qilishi  mumkin,  lekin  burg’ulashdan  so’ng
 
tg’xtatilgan  yoki  texnik 
sabablarga  binoan  tugatilgan  quduqdarni  biror  maqsadda  ishlatib 
bg’lmaydi.