Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

10.5.2. Mahsuldor qatlamlarni suv bostirishni  
nazorat qilish 
 

---

 
222 
Mahsuldor  qatlamni  qazib  chiqarishni  nazorat  qilish  ishlatish 
ob’ektidagi  jarayonning  hamma  bosqichlarida  suv  harakati 
xususiyatlarini kuzatishni ko’zda tutadi va shu boradagi ma’lumotlarni 
to’plash  hamda  umumlashtirishni  taqozo  etadi.  Kuzatishlarning 
oqilona  majmuasi  geologik  fizik        sharoitlar,  qo’llanadigai  qazib 
chiqarish sistemasi va suv kirish qonuniyatlariga bog’liq bo’ladi. Juda 
aniq  nazoratgina  va  suv  harakatlarini  boshqarish  suv  siqish  natijasida 
olib    boriladigan  qazib  chiqarish  jarayonining  samaradorligini 
ta’minlash mumkin. 
Suv haydashning pirovard natijalari shulardan iborat: 
Ma’lum  vaqtda (asosan yil boshiga) haydalayotgan suv   bilan 
neft  chegarasini  yoki  xozirgi  kundagi  neft-suv        chegarasini  aniq 
bilish,  qatlamlardagi  suv  harakati  tezligini  aniqlash,  suv  haydalgan 
hajmdagi neft beruvchanlikni aniqlash. 
Bunday  vazifalarni  quduqlarni  turli  usullar  bilan  tadqiq  qilish 
natijasida bajariladi. Hozirgi kunda neft-suv chegarasini aniq ko’rsatib 
beruvchi  tadqiqotlar  mavjud  emas.  SHuning  uchun  aksariyat 
tadqiqotlar  majmuasidan  foydalanish  taqozo  etiladi.  Ularning 
ma’lumotlarini  birgalikda  tahlil  qilinganda  neft-suv  holatini  aniqlash 
mumkin  bo’ladi.  Albatta  bunday  usullarning  har  bir  kon  va  qatlam 
uchun  o’ziga  xosligi  bor,  shuning  uchun  ularda  o’z  nazorat  usulini 
qo’llash maqsadga muvofiqdir. 
Hozirgi  kunda  qatlamga  suv  haydashni  nazorat  qilishni 
ko’pgina  usullari  ishlab  chiqilgan  va  tajribada  qo’llanilmoqda.  Bular 
to’g’ridan-to’g’ri  kuzatish  (ya’ni  quduqlarni  suv  bosish  jarayonini 
bevosita  kuzatish),  gidrokimyoviy  va  kon-geofizika  usullari  hamda 
turli geologik-kon ma’lumotlarini tartiblash-tirish va umumlashtirishga 
asoslangan yordamchi-qo’shimcha usullardir. 
Quyida eng samarador usullarni ko’ramiz. 
Quduqlarni  suv  bosganligini  nazorat  qilish  usuli-ularni  doimo 
kuzatish  natijasida  suvning  etib  kelganlik  darajasini  aniqlashdan 
iborat. Bu usul eng oddiy bo’lib, maxsus asbob-uskuna talab qilmaydi. 
Quduqdan  olingan  suvning  tarkibi  laboratoriya  sharoitida 
o’rganiladi. SHunga qarab etib kelgan suvning vaqti belgilanadi, uning 
miqdori  aniqlanadi  (suv  %),  suvning  kimyoviy  tarkibi,  uning 
mineralizatsiyasi aniqlanadi. 

---

 
223