Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

Ulanish tekisligi
- minerallarning eng muhim aniqlash belgilaridan biri 
(2-jadval). Ulanish, bu kristallik minerallarning tekisliklar bo„ylab bir va 
bir necha kristallografik yo„nalishlar bo„yicha, oynadek yaltiroq tekis yuza 
hosil qilishidir. Bunday tekis yuza ulanish tekisligi deb yuritiladi. U uncha 
mayda bo„lmagan mineral donalarida aniqlanadi. Kristallarning yonlari 
ko„pincha ulanish tekisligi deb yuritiladi. Ulanish tekisligi ko„rinishi va 
yaltiroqligi bilan kristallning tomonlaridan farq qiladi. 
Ulanish yuza tekisligi minerallarda quyidagicha bo„lishi mumkin: 
bir tomonlama - slyuda, gips; 
ikki tomonlama - dala shpati, piroksen, amfibol (prizma bo„ylab);
uch tomonlama - kalsit (romboedr bo„ylab), - galenit (kub bo„ylab); 
to„rt tomonlama - flyuorit (oktaedr bo„ylab);
olti tomonlama - sfalerit (rombododekaedr bo„ylab). 

---

6 
1-jadval
Moos shkalasi 
Minerallarning 
nomi va kimyoviy 
formulasi 
Moos 
shkalasi 
bo„yicha 
qattiqligi 
Qattiqlikni Moos 
shkalasidan aniqlash 
Qattiqlik soni 
kg/mm
2 
1 
2 
3 
4 
Talk 
Mg
3
[Si
4
O
10
][OH]
2
1 
Qo„lga yog„dek unnaydi 
2,4 
Gips 
CaSO
4
·2H
2
O 
2 
Qog„ozga chizadi, tirnoq 
bilan chizsa bo„ladi 
36 
Kalsit CaCO
3
3 
Mis simi chizadi 
109 
Flyuorit CaF
2
4 
Mis sim va oynani 
chizmaydi 
189 
Apatit 
Ca
5
[PO
4
]
3
, (F,Cl) 
5 
Oynani bilinar bilinmas 
chizadi 
536 
Ortoklaz 
K[AlSi
3
O
8
] 
6 
Oynani chizadi 
795 
Kvars SiO
2
7 
Oynani oson chizadi 
1120 
Topaz 
Al
2
[F,OH]
2
[SiO
4
] 
8 
Oynani deyarli kesadi 
1427 
Korund Al
2
O
3
9 
Oynani kesadi 
2060 
Olmos С 
10 
Oynani osongina kesadi 
10060 

---

7