Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

Minerallarning boshqa xususiyatlari.
Minerallar issiklik va elektr 
o„tkazuvchanlik, piroelektrik va pyezoelektrik xususiyatga ega. 
Shuningdek, eruvchanlik, alangada o„ziga xos rang berib yonishi, mazasi, 
hidi, kukunlari (talk, yarozit) ni yog„dek qo„lga yuqishi va boshqa 
xususiyatlari ham bor. 
Minerallarning 
hosil 
bo‘lishi.
Minerallar 
asosan, 
ma‟lum 
termodinamik sharoitda hosil bo„ladi. Hozirgi ma‟lumotlarga ko„ra, 
mavjud minerallarning asosiy qismi Yer qobig„ining ichki qismida qaynoq 
magma (eritma)ning asta-sekin kristallanishida yoki uning mahsullari (gaz, 
par, qaynoq suv eritmalari va boshqalar)ning yon atrofdagi jinslar bilan 
o„zaro reaksiyaga kirishishidan hosil bo„ladi. Bularni 
birlamchi endogen 
minerallar
deyiladi. Ular atmosfera, biosfera va gidrosferada ikkilamchi 
minerallarga aylanadilar. Yerning ta‟sirida ustki qismida hosil bo„lgan 
bunday tabiiy birikmalar 
ekzogen minerallar
deb yuritiladi. 
Ekzogen minerallar o„z navbatida Yer qobig„ining cho„kishi natijasida 
yoki magmaning ko„tarilishi, tog„ hosil qilish harakati natijasida yana 
boshqa bir holatga o„tadilar. Ular bunday sharoitda turg„un bo„lmaydilar, 
Yuqori harorat va bosim ta‟sirida yangi sharoitga moslangan 
metamorfogen minerallarga aylanadi. 

---

16 
Nazorat savollari: 
1. Qanday kimyoviy elementlar Yer qobig„ida keng tarqalgan? 
2. Minerallar kimyoviy tarkibiga qarab qanday sinflarga bo„linadi?
3. Mineralning yaltiroqligi deganda nimani tushunasiz? 
4. Minerallarning yaltiroqligi necha turga bo„linadi? 
5. Metalldek yaltiramaydigan minerallar necha sinfga bo„linadi? 
6. Minerallarning solishtirma og„irligi qanday qiymatlarda
o„zgaradi? 
7. Minerallarning simmetriya o„qi deb nimaga aytiladi? 
8. Simmetriya elementlariga nimalar kiradi? 
9. Izomorfizm deganda nimani tushunasiz?