Абу райхон беруний номидаги

4.4. Қатламларни бирламчи очишда меҳнат муҳофазаси


Қатлам суюқликлари таркибида (углеводород газлари, олтингугурт ва бошқалар) ювувчи суюқликлар таркибидаги айрим химреагентлар (масалан КССБ, хромпик оқсил ва бошқалар) ёки қудуқ туби зонасидаги маҳсулдор қатламнинг ўтказувчанлигини ошириш учун (тузли кислота) ишлатиладиган реагентлар, одам терисига текканда, нафас олиш органларига, кўзга (бўғиш) кучли таъсир этади.
Бахтсиз ҳодисаларнинг олдини олиш учун қудуқ атрофида газ даражасини аниқлаш ва назорат қилиш, атмосферада ҳосил бўлаётган заҳарли газ миқдори (белгиланган) рухсат этилган миқдордан юқори бўлмаслигига эътибор бериш керак. Бурғилаш майдончасида медикаментлар билан таъминланган аптечка бўлиши ва бу дорилардан барча ишчилар фойдалана билиш имкониятига эга бўлишлари керак.
Агар рухсат этилган миқдордан газ миқдори ошиши кутилса, барча ишчилар противогаз билан таъминланиши зарур.
Қудуқни бирламчи очиш даврида қатор ускуналар юқори босим остида бўлади. Шунинг учун ҳам бригада ишчилари бу ускуналар билан ишлашни ҳам назарий, ҳам амалий ўзлаштирган бўлишлари шарт.
Масалан, вертлюг бошчасини (агар юқоридаги ускуна бўлмаса, юқори босимли (экран) зулфинли бошқариш қувури) бурғилаш сафидан ечиб олиш учун аввал ортиқча босим чиқариб, атмосфера босимига тенглаштирилади; намуна- олгичдан (пробоотборник) намунани олиш учун махсус мослама ёрдамида олинади, чунки намуна - олгичда юқори босим сақланиб қолган бўлади.

5-Мавзу: “Қудуқ конструкциясини лойиҳалаш”

1. 
   Қудуқ конструксиясини танлаш ва лойихалаш
   

Қудуқ узоқ муддатли капитал қурилиш бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун конструкцияни мустаҳкам, барча ўтказувчан тоғ жинсларининг герметик ажралишини таъминлай оладиган, бурғилаш жараёнида лойиҳадаги чуқурликкача боришини, геологик вазифаларни ва бошқа текшириш ишларини ҳал эта оладиган бўлиши, конни ишлатишнинг барча босқичларида ишлатиш режимини олдиндан лойиҳалаш, ер остини ва атроф-муҳитни ифлосланишдан муҳофаза қилиш қонунларига риоя қилиш. Шу билан биргаликда қудуқ конструкцияси иқтисодли бўлиши лозим.
Қудуқ конструкциясини танлашга кўплаб омиллар таъсир қилади: қудуқларнинг вазифаси (мақсади) (қидирув, эксплуатацион, ҳайдовчи ва бошқалар), лойиҳавий чуқурлиги, геологик тузилиш хусусиятлари, тоғ жинсларининг мустаҳкамлиги, босимнинг ютилиш индекси ва қатлам босими аномал коэффициентининг чуқурлик ошиши билан ўзгариш характери, қатлам суюқлигининг таркиби, қудуқ юзасининг ҳолати (қуруқлик, сув ҳавзаси), қудуқнинг профили, бурғилаш усули ва давомийлиги, бурғилаш технологиясининг тараққий этганлиги, маҳсулдор қатлам кириш усуллари, бурғилаш ва эксплуатация жараёнида ҳарорат режими, қудуқ дебити ва эксплуатация усуллари турли стадиялар учун, ишлатиладиган ускунанинг мукаммаллик даражаси, муҳандис техник ишчиларнинг квалификацияси ва бошқалар.
Қудуқ конструкциясини лойиҳалаш демак, бу коннинг аниқ бир шароитидан келиб чиққан ҳолда қудуқнинг ҳимоя қувурлари сони, калонналарнинг катталиклари (диаметри, ҳар бир калоннанинг туширилган чуқурлиги), ҳар бир калоннани бурғилаш учун бурғининг диаметри, цементнинг баландлиги ва маҳсулдор қатламга кириш усулини танлаш. Бу вазифани ечиш жараёнида кўпинча қудуқ конструкциясининг бир нечта варианти ҳосил бўлади.
Бу вариантларнинг ичидан шундай битта вариант танланиши лозимки, бу вариант қудуқ олдида турган вазифани минимум ҳаражат билан бажара олиши керак.