Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro tibbiyot instituti Ichki kasalliklar propedevtikasi kafеdrasi

O‘pkani eshitish (auskultatsiya) 
Auskultatsiya
 
usuli yordamida organizmda hosil bo‘ladigan tabiiy tovushlar eshitiladi. Bu usuldan 
qadim zamonlardayoq foydalanganlar. Gretsiyada birinchi bo‘lib Buqrot auskultatsiya
 
usulidan 
foydalangan. U nafas sistemasidagi qator xirillashlarni aniqlagan. Buqrot xirillashlarni qaynab 
turgan sirka tovushiga o‘xshatgan. U gidropnevmotoroksda kuzatiladigan o‘ziga xos ―Gippograt 
shapillash shovqini‖ni yozgan. Biroq, eshitish usuli amaliy tibbiyotda mashhur frnsuz klinitsisti 
Rene Laenek kashfiyotidan so‘ng kiritilgan. 
1819 yilda R. Laenekning ―O‘pka va yurak kasalliklarini vositali eshitishdan qo‘llanma‖ nomli 
kitobi bosib chiqarildi. Dastlab u karnayga o‘xshatib o‘ralgan daftardan foydalangan, so‘ngra 

---

191 
silindrsimon trubkadan foydalangan, keyinchalik tekshiruv asboblari takomillashib hozirgi 
stetoskop yaratildi. 
Rossiyada auskultatsiya
 
usuli juda tez yoyildi. Undan (S. Botkin, G. Zaxarin, Obrazssovlar 
birinchilar qatorida foydalanganlar).
Qattiq va egiluvchan stetoskopning ham qator o‘ziga xos afzalliklari va kamchiliklari bor. 
Jumladan, qattiq stetoskopda tovushning xususiyati kam o‘zgaradi, qo‘shimcha shovqinlari kam 
eshitiladi, lekin vrach va bemor uchun bir oz noqulay. 
Egiluvchan stetoskop vrach uchun ham, bemor uchun ham qulay, u tovushni bir muncha 
kuchaytiradi, ammo shu bilan birga qo‘shimcha shovqinlar eshitilishiga imkon beradi, u yuqori 
tovushga nisbatan past tovushni yaxshi o‘tkazadi. 
Auskultatsiyada asosiysi eshitishni bilish va uni to‘g‘ri baholashdir. 
Auskultatsiya
 
usuli usuli juda oddiy bo‘lishi bilan birga ma‘lum sharoitlarga rioya qilishni talab 
qiladi. 
1. Xonada tinchlik va osoyishtalik bo‘lishi. 
2. Bemor yarim yechingan bo‘lishi kerak, chunki qo‘shimcha shovqinlar eshitilishi mumkin. 
3. Xona harorati o‘rtacha bo‘lishi kerak. 
4. Ko‘krakdagi junlar hameshitilish o‘zgarish kiritishi mumkin, ular o‘sib ketgan bo‘lsa, ho‘llash 
yoki qirib tashlash kerak. 
5. Bemor va vrach bir – biriga qulay vaziyatga turishi kerak. 
6. Iloji boricha bir xil stetoskopdan foydalanish zarur. 
7. Diqqat – e‘tiborni faqat bemorni eshitishga qaratish lozim. 
8. Bemorning nafas olishi va nafas chiqarishini oxirigacha eshitish zarur.
O‘pkani eshitganda shovqinning xususiyatiga, kuchiga, joylashishiga, tarqalishiga, nafas 
davrlariga e‘tibor berish lozim. Eshitish tartibi taxminan tukillatishga o‘xshash, old tomonda o‘pka 
uchidan qo‘ltiq osti chuqurchasigacha (bemorning qo‘li boshda turishi kerak), orqa tomonda 
kurakning usti, o‘rtasi va osti yuzalari eshitiladi. 
Eshitish smetrik qismlarda bajarilib, bir – biri bilan solishtiriladi. Og‘ir yotgan bemorlarda ularni 
charchatib qo‘ymaslik uchun tez mo‘ljalli eshitish usuli qo‘llaniladi.; 
Nafas olishda o‘z – o‘zidan hosil bo‘ladigan asosiy nafas shovqinlari o‘zining xususiyatiga ko‘ra 
2 xil bo‘lishi mumkin: vezikulyar va bronxial nafas. 
Bronxial nafas. 
Eshitishda oldinda – to‘sh suyagining yuqori qismida, bo‘yinning pastki qismida, 
xalqum va kekirdak ustida, orqada esa VII bo‘yin umurtqasidan to III – IV ko‘krak 
umurtqasigacha, o‘zining xususiyatiga ko‘ra nafas chiqarganda ―X‖ harfini talaffuz qilgandagi kabi 
nafas shovqini eshitiladi, shu bilan birga nafas chiqarish baland, uzoqroq va dag‘alroq bo‘ladi. 
Nafas hosil bo‘lish mexanizmi: havo ovoz yorug‘idan – halqum va kekirdakdan o‘tayotganda 
uning aylanma harakati vujudga keladi, bu nafas olishda ovoz bog‘lamlari ustida, nafas chiqarishda 
esa uning ostida hosil bo‘ladi. Nafas chiqarayotgan ovoz yorug‘I ancha kichrayishi sababli tovush 
ancha uzoq, dag‘al va qattiq eshitiladi.
Nafas olish faol jarayon bo‘lganligi uchun nafas chiqarishga nisbatan tezroq bo‘ladi. Bunday 
nafasga laringotraxeal (hosil bo‘lish mexanizmiga qarab) yoki bronxial nafas deyiladi.