Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot

Kyobner izomorf reaktsiyasi(travmatik psoriaz).
Turli xil travmalar (tirnashlar, 
kuyishlar, in'ektsiyalar, shilinishlar, toksik agentlar, kontakt allergik dermatitlar, teri 
sinamalarini qo'yish) o'rnida odatda, 10-14 kun davomida yoki keyin psoriatik 
toshmalar paydo bo'ladi. Kyobner fenominining kelib chiqishiga và rivojlanishiga 
profilaktik emlashlar, piodermitlar, o'rab oluvchi temiratki kabi dermatozlar ham sabab 

---

24 
bo'lishi mumkin. Kyobner izomorf reaktsiyasi tez-tez kuzatiladigan bemorlarda
psoriaz yosharishgà, davolangandan keyin ham qo'zg'alishga moyilroq bo'ladi.
Psoriazning klinik kechishida 3 ta davr tafovut qilinadi. 
1.Progressiv davri:
bunda yangi toshmalar paydo bo'lib badanning qichishib turishi, 
eski elementlarning kengayishi va papulalar atrofida qizil gardish, ya`ni yallig'lanish 
gultojisi, Kyobner fenomeni và psoriatik triada paydo bo'lishi bilan belgilanadi.
2.Statsionar davri:
yangi toshmalar toshishi, gultojli yallig'lanishning periferiyaga 
qarab o'sishi to'xtaydi. 
3.Regressiv davri:
toshmalarning so'nish davri. Papulalar atrofida depigmentli gultojè 
paydo bo'ladi (Voronovning psevdoatrofiya gultojisi). Papulalar markazidan yoki 
periferik qismidan so'rila boshlaydi. Ýlementlar so'rilgandan so'ng ko'pincha 
depigmentli, ba`zan giperpigmentli dog'lar qoladi. 
Psoriaz toshmalariga simmetrik joylashish, periferik o'sishga moyillik, papulalari 
qo'shilib pilakchalarni hosil qilish xususiyatlari xos.
Psoriatik toshmalarning kattaligiga qarab psoriaz turlari:
1) nuqtali toshmalar kattaligi to'g'nog'ich boshi kattaligicha bo'ladi. 
2) tomchisimon toshmalar to'g'nog'ich boshidan kattaroq bo'ladi. 
3) figurali toshmalar. Bunda o'choqlar har xil ko'rinishdagi(yoysimon, o'roqsimon, 
halqasimon) figuralarni hosil qiladi. 
4) tangasimon pilakchalar katta va yirik bo'ladi. 
5) geografik bunda jarohat o'choqlari bir-biri bilan qo'shilib geografik kartani eslatadi. 
6) halqasimon toshmalar markazdan regressga uchray boshlaganda halqasimon shaklni 
eslatadi. 
7) papillamatoz-so'galsimon psoriaz.
Kasallikda toshmalar teri yuzasining deyarli,barcha sohalarida joylashadi, ammo 
asosan tizza, tirsak, boshning sochli qismi, lyumbosakral' sohalar, ya`ni ko'proq 
travmatizatsiyalanadigan sohalarda ko'p uchraydi. Bu sohalardagi psoriatik toshmalar 
uzoq vaqtgacha saqlanib turadi. Psoriazda shilliq pardalar kam jarohatlanadi. Asosan 
pustulyoz va og'ir artropatik turida uchraydi. Psoriazda shilliq pardalardan og'iz shilliq 
pardasi, kamroq hollarda tomoq, tanglay, qizilo'ngach, burun, siydik pufagi, to'g'ri 

---

25 
ichak, uretra, qin shilliq pardalari ham shikastlanishi mumkinligi adabiyotlarda aytib 
o'tilgan. Yuqorida aytib o'tilgan sohalar shilliq pardalarida uchrashini toshmalarning 
bir vaqtning o'zida ham terida, ham shu sohalarda paydo bo'lib, davolanish protsesslari 
davomida tipik psoriatik toshmalar bilan birgalikda yo'qola borishi bilan tushuntiriladi. 
Tirnoqlarning (ko'proq qo'l, ba`zan oyoq) zararlanishi psoriaz simptomlaridan biri 
hisoblanadi. Bunga "angishvona" simptomi deyiladi. Bundan tashqari chiziqli va 
ko'ndalang chiziqli zararlanish ham kuzatilishi mumkin.Tirnoqlar rangi xiralashishi, 
tirnoq plastinkalari deformatsiyasi, erkin qismi sinishlari, onixolizis yoki onixogrifoz 
kuzatilishi mumkin. Tirnoqlar zararlanishi ko'proq artropatik, pustulyoz va psoriaz 
eritrodermiyalarida uchraydi. Tirnoqlar zararlanishi hamma vaqt ham kasallik og'irlik 
darajasini ifodalamaydi. Ya`ni onixodistrofiya chegaralangan psoriaz turlarida ham 
uchrashi mumkin. Psoriazda tirnoqlar zararlanishini boshqa dermatozlar bilan 
qiyosiy tashxislash kerak.
Psoriazda sub`ektiv belgilaridan bemorlar jarohat sohasidagi qichishga ayniqsa 
boshning sochli qismida joylashgan bo'lsa, artropatik turida esa bo'g'imlardagi 
og'riqqa shikoyat qiladi.