Absetorova Gulimxan Organikalıq ximiya páninen tayarlag’an O’zbetinshe jumisi

Eletroximiyaliq shinjir
Elektrolitik jarayon elektronlar tashilishining geterogen reaksiyasi sifatida qaraladi. Elektronlar eritma - elektrod chegarasida tashiladi. Bunday geterogen sistemadagi reaksiyaning tezligi quyidagi bosqichlaming tezligi bilan belgilanadi: 1) reaksiyaga kirishuvchi moddaning qattiq sirtga tomon difîuziyasi; 2) reaksiyaga kirishadigan moddaning elektrod sirtiga yutilishi; 3) sirt yuzasida elektronlaming tashilishi; 4) moddalaming sirt yuzasidagi va suyuq fazadagi harakati; 5) reaksiya mahsulotlarining sirt yuzasidagi diffuziyasi va hokazolar. Bu jarayonlaming hammasi elektrolitik bo‘g ‘in (yacheyka)da kuzatiladi. Elektrolitik bo‘g ‘in ikki xil bo‘lib, ulardan biri galvanik element, ya’ni ichki kuchlanishga ega bo‘lgan bo‘g‘indir. Galvanik element tarkibiga kiruvchi kimyoviy moddalar orasida sodir bo‘ladigan reaksiyalar natijasida elektr toki paydo boiadi.
Elektrodlar, bulardan tısqarı, birinshi, ekinshi hám úshinshi tur elektrodlarǵa bólinedi. Birinshi tur elektrodlardıń potensialı elektrod reaksiyasında qatnasqan elementtiń túrli oksidleniw dárejelerindegi formaları aktivligine baylanıslı boladı. Bunday elektrod ushın mısal jol menende, o 'z duzı eritpesine yamasa suyıqlanmasiga túsirilgen metalldı kórsetiw múmkin. Mısalı, gúmis nitrat eritpesine túsirilgen gúmis elektrod buǵan mısal bóle aladı.
Gúmis elektroddıń potensialı
Formula menen ańlatpalanadı. Birinshi tur elektrodlar duz ko'prigi járdeminde tutasǵan halda salıstırıwlaw elektrodı menen birgelikte kationlami anıqlaw ushın isletiledi. Metall ionlı elektrodlar kationlarga salıstırǵanda qaytar elektrodlar gápine kiredi.
Ekinshi tur elektrodlar dep, potensialı anionlarning aktivligi menen belgilenetuǵın elektrodlarǵa aytıladı. Ekinshi tur elektrodlar eki qıylı boladı : 1) óziniń kem eriwsheń duzı menen oralǵan, quramında basqa metalınıń sol kem eriwsheń duz menen bir atlı anioni bolǵan metall elektrod. Buǵan mısal etip, gúmis xloridli (Ag/AgCl, KCl), sózel (Hg/Hg2 Cl2, KCl) hám basqa salıstırıwlaw elektrodların keltiriw múmkin; 2) gaz elektrodlar : xlor - xlorid (Pt, Cl2/HCÏ), kislorod (Pt, O2 /KOH ) hám basqalar.
Ekinshi tur elektrodlaming birinshi qatlamına kiretuǵınları salıstırıwlaw elektrodları retinde hám analitik ximiyada anionlarni anıqlaw ushın, ekinshi qatlamına kiretuǵinleri bolsa erigen gazlardıń konsentraciyasın anıqlaw ushın isletiledi.
Birdey anionga iye bolǵan, eki kationdan birine salıstırǵanda qaytar elektrodlar úshinshi tur elektrodlar dep ataladı. Buǵan sınaptıń sınap hám kalsiy oksalatidagi elektrodın mısal etip keltiriw múmkin. Onıń potensialı ekinshi metall ionınıń aktivligi menen belgilenedi. Mısalı,
Úshinshi tur elektrodlaming qaytatuǵın dárejesi joqarı hám olar elektrod metalına salıstırǵanda biygana bolǵan kationlami anıqlaw ushın indikator elektrod retinde isletiledi.

Paydalanilg’an a’debiyatlar

Fizikaviy kimyo O.M.Yoriuev,D.A.Karimova Toshkent-2013
www.ziyouz.com
www.kitobxon.com