Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Ataw sepligindegi sózler menen ushın, sayın, arqalı, menen (benen, penen), haqqında, tuwralı, jayında (jaylı), boyı, boyınsha, kibi, yańlı, taqılette, qurlı, qurlım, quraqım, shelli, sıyaqlı, tárizli, sebepli, sekilli tirkewishleri qollanılıp, sol sózlerge qatnaslı orın, waqıt, sebep, zatlıq h.t.b mánilerdiń bildiredi. Mısalı: Kanaldıń boyındaǵı jol menen birewler kiyatır. Jumıs kún sayın qızdı. Ayxan ákesi tuwralı kúnde oylanatuǵın edi. Áskerimiz orıstıń knyazligi quraqım joq. Qaqıra shertek yańlı qurıladı.

Barıs sepligindegi sózler menen taman, deyin, sheyin, shekem, say, salım, beyim h.t.b. tirkewishleri qollanılıp, orın, waqıt, muǵdar hám qarsılıq mánilerdi bildiredi. Mısalı: Mashina jerdiń astın otız metr tereńlikke deyin qazadı. Báhárge salım Dilmurat awırıp qaytıs boldı. Búgin ol tańǵa beyim keldi. Zamanǵa say imaratlar boy tikledi.

Shıgıs sepligindegi sózler menen góri (góre, kóre), aslam h.t.b. tirkewishleri qollanılıp, waqıt, salıstırıw hám kúsheytiwshilik mánilerin ańlatadı. Mısalı: Ármanda ólgennen góri gúresip ólgen jaqsı. Házirdiń ózinde úsh júzden aslam kitap topladım.

Atawısh tirkewishlerdiń qollanılıwı hám olardıń mánileri

1. 
   Atawısh tirkewishlerdiń aldı, artı, janı, qası, tusı, ústi, sırtı, boyı, arası túrleri barıs, shıǵıs, orın seplikleriniń qosımtaları menen ózgerip, iyelik sepligindegi sózler menen dizbeklesedi. Olar iyelik sepligindegi sózler menen dizbeklesip kelip, kóbinese orın, waqıtlıq, sınlıq mánilerdiń ańlatadı.Mısalı: Dalańlıqtıń ústinde kún arqan boyı kóterildi. Qos terektiń arasında aq jay jaynap kórindi. Mátjan jumıstan tańnıń aldında keledi. Shopan qoylardıń sırtınan baqlap júr.
   
2. 
   Atawısh tirkewishlerdiń keyin, soń, burın, aldın, ilgeri, tısqarı h.t.b túrleri shıǵıs sepligindegi sózlerge dizbeklesip, waqıtlıq, sebeplik hám ayırmalawshı máni bildiredi. Bayanlamadan soń jarıs sóz baslandı. Shaydan keyin Ulmeken dalaǵa shıgıp ketti. Biz qara úyge hámmeden burın shıqtıq. Ol awqatlanıwdan aldın qolların sabınlap juwdı. Bul ustaxanadan tısqarı balalardıń er-turman soǵatuǵınlarǵa tez-tez barıp turıwına tuwra keledi.
   

Esletpe: aldı, astı, túbi, bası, ústi, artı, sırtı, ishi, qas, jan, qaptal, aynala, dógerek, átirap, jaǵa, boy, orta, ara, tus, tóbe, awız, shet, arjaq, berjaq, jiyek, etek sózlerin ilimiy ádebiyatlarda tirkewishlerden bólek alıp qaraydı. Olardı kómekshi sózlerdiń óz aldına bir túri dep esaplap kómekshi atawıshlar dep ataydı. Ayırım jaǵadaylarda tirkewishke ótken kómekshi atlıqlar dep te ataydı.