Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Qaraqalpaqlardıń milliy kiyimleri er adamlarda: shógirme, taqıya, malaqay, kóylek, beshpent, gúpi, shekpen, shapan, postın, belbew, etik, gewish-mási hám hayal-qızlarda: oramal, oraypek, taqıya, kóylek, beshpent, ishki ton, jegde, sáwkele, shapan, gewish, etik t.b. Damir Biyimbetov
Shógirme – qaraqalpaqlarda erteden kiyatırǵan bas kiyimniń tiykarǵı túri. Onı xalıq “qurash” dep te ataydı. Xalıq awzındaǵı sózlerge qaraǵanda eski waqıtta “telpek” dep te ataǵan. Shógirme qozınıń júni óskinlew terisinen islengen. Shógirmeniń jaqsı árebi qozınıń terisinen tigilgen selkildek túrin “árebi shógirme” dep te ataǵan. Árebi shógirmeni baylar kiygen. Shógirme tiykarınan qıstıń kiyimi bolıp esaplanadı. Jazında adamlar basına taqıya kiygen yamasa oramal tartıp júrgen.
Qaraqalpaqlardıń úy-úskene zatları
Qazan-tabaq hám turmıslıq zatları: arsha, sandıq, sabayaq, qarshın, kergi, sharıq, shıǵırshıq, urshıq, kelep, aǵash, tas shıra, qorjın, shıpta, boyra, sebet, keli, kelsap, túbelek, gúbi, piskek, atlaw, suwqabaq, mayqabaq, qarın, tulıp, digirman, kepshik, shanash, tikesh, qırǵısh, atóshkir t.b.
Gúnde, moyıntırıq, shıǵır, qozaq, shıǵırshıq, tas shıra, ónseri, batpan t.b.
Ógizdiń moynın taldırǵan,
Írǵatılıp joldı jırǵan,
Ataqlı usta balta urǵan,
Kómeshleri sınıq arba.
Bergenegiń berkinbegen,
Degershegiń dirkildegen,
Ógiz jekse zorǵa júrgen,
Arısıń da jaman arba. (Kúnxoja)
Qaraqalpaqsha jıl atları: 1.Tıshqan jılı, 2.Sıyır jılı, 3.Barıs jılı, 4.Qoyan jılı, 5.Ulıw jılı, 6.Jılan jılı, 7.Jılqı jılı 8.Qoy jılı, 9.Meshin jılı, 10.Tawıq jılı, 11.Iyt jılı, 12.Qara kyik (dońız) jılı
Qaraqalpaqsha ay atları: dáliw-yanvar, hút-fevral, hamal-mart, sáwir-áprel, jawza-may, saratan-iyun, háset-iyul, súmbile-avgust, miyzan-sentyabr, aqırap-oktyabr, qawıs-noyabr, jeddi-dekabr
Hápte kúnleri atları: 1.Dúyshembi, 2.Shiyshembi, 3.Sárshembi, 4.Piyshembi, 5.Juma, 6.Shembi, 7.Ekshembi.
Neologizmler
Turmısımızda ilim hám texnikanıń, ádebiyat, kórkem óner t.b. tarawlardıń rawajlanıwı menen jańa miynet quralları, úy buyımları, mashinalar, hártúrli ásbaplar payda boladı. Sol jańa zatlar menen birge olardıń atamasın bildiretuǵın disk, marketing, kolledj, kompyuter, biznes, licey, test, akcioner t.b sıyaqlı jańa sózler leksikamızdı tolıqtırdı.
Tildegi jańadan payda bolǵan sózler neologizmler dep ataladı. Mısalı: isbilermen, biznes, inernet, elektron pochta, disk, marketing, kolledj, kompyuter h.t.b
Neologizmler sózlik quramda hár qıylı jollar arqalı payda boladı. Olardıń bir qatarı sózlerdiń leksikalıq mánisindegi ózgerislerge baylanıslı payda boladı. Máselen, buwın, jalǵaw, basım t.b sózler terminlik mánide jumsalǵanda neologizm boladı.
Qaraqalpaq tilinde ayırım noelogizmler qosımtalar qosılıw usılı hám sózlerdiń qosılıwı arqalı da jasaladı. Máselen, háptelik, kórsetpe, minnetleme, eskertiw t.b sózler qosımtalar qosılıw arqalı jasalǵan neologizmler bolıp tabıladı. Al qoljazba, bes jıllıq, baspa sóz t.b sózlerdiń qosılıwı arqalı jaslaǵan neologzimler. Qaraqalpaq tilindegi neologizmlerdiń kópshilik bólegin basqa tillerden ózlestirilgen sózler quraydı. Máselen, peyzaj, magnitafon, epopeya, esse, teleskop, akademiya, kommerciya t.b.