Abiotik omillar

Tuproq omillari. Tuproqni tuproqshunoslik fani o‘rganadi.

Tuproqshunoslik ta’limotiga rus olimi V.V. Dokuchayev asos solgan. U o‘z asarlarida birinchi bo‘lib tuproqning o‘zga- rishi va rivojlanishini, unda tinmasdan fizik-kimyoviy va biologik jara yonlar kechishini isbotlab berdi.

V.V. Dokuchayev 5 ta asosiy tuproq hosil qiluvchi omillarni aniqladi:

1. 
   Iqlim.
   
2. 
   Geologik omillar (tog‘ jinslari).
   
3. 
   Topografik omillar (relyef).
   
4. 
   Tirik organizmlar.
   
5. 
   Vaqt.
   

Tuproq quruqlikdagi ekologik sistemalarda abiotik va biotik omillarni bog‘lovchi eng muhim zanjirdir.

O‘simliklarning o‘sishi tuproqda zarur ozuqa moddalarining mavjudligiga va tuproqning tuzilishiga bog‘liq. Tuproqning noqulay holatga kelib qolishining oldini olish uchun undan foydalanishning ratsional ilmiy usullarini ishlab chiqish lozim.

Tuproqning tarkibi quyidagi asosiy qismlardan iborat:

1. 
   Mineral moddalar (tuproq umumiy tarkibining 50—60 foizigacha).
   
2. 
   Organik moddalar (10 foizgacha).
   
3. 
   Havo (15—25 foizgacha).
   
4. 
   Suv (25—35 foizgacha).
   

Bulardan tashqari biotik tarkibiy qism (bakteriyalar, detritofaglar, zamburug‘lar) ham mavjud. Tuproqdagi organik moddalar har xil fizik-kimyoviy jarayonlar va tirik organizmlar (detritofaglar, bakteriyalar, zamburug‘lar) ta’sirida parchalanib gumusga aylanadi.

Gumus — organik moddalar parchalanishining oxirgi mahsuloti, u qancha ko‘p bo‘lsa, tuproq shuncha hosildor bo‘ladi.