Abduvohidov S. N., Ganiyev Z. A. Geografiya ta’limi metodikasi

8.4. Geografiya ta’limida interfaol usullar 
 
Zamonaviy 
darsga 
qo‘yiladigan 
talab, 
asosan, 
jamiyatimizning 
ehtiyojlaridan  kelib  chiqadi.  O‘zbekiston  Respublikasining  “Kadrlar  tayyorlash 
milliy  dasturi”  va  “Ta’lim  to‘g‘risidagi  Qonuni”  talablaridan  kelib  chiqib  yangi 
pedagogik  texnologiyalarni  darsga  tatbiq  etish  zaruriyatini  keltirib  chiqarmoqda. 
Pedagogik  texnologiyalarga  muvofiq  darsning  maqsadi,  davlat  buyurtmasiga  mos 
kelishi lozim, darsning maqsadi uning mazmunini belgilaydi. Dars mazmuni dastur 
bo‘yicha  chuqur  bilim  berilishi  o‘qituvchining  dars  mahoratiga  bog‘liq. 
Beriladigan  bilimlar  asosida  esa  ko‘nikma  va  malakalar  shakllantiriladi.  Davlat 
buyurtmasiga  asosan  davr  talabi  bo`yicha  o‘quv  reja,  dastur,  darslik,  o‘quv 
qo‘llanmalari,  o‘quv  vositalari  ham  yangi  pedagogik  texnologiyalar  asosida 
yangilab  boriladi.  Dars  maqsadi,  mazmuniga  mos  ravishda  o‘qitish  vositalari 
hamda dars usuli tanlanadi. 
1.  Nazariyani  amaliyot  bilan  bog‘lash  zaruriyatidan  kelib  chiqib,  ilmiy 
asoslangan  tajriba  -  sinovdan  o‘tgan,  yangiliklar  bilan  boyitilgan  zamonaviy 
ta’limga o‘tish lozim. Bunda sustkashlik va harakatsizlikka yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. 
Dastur va darslikdan ahamiyati kam bo‘lgan materiallar chiqarib boriladi. Hozirgi 

---

210 
 
fan - texnika yutuqlariga asoslanib, ilmiy - texnik axborotlardan keng foydalangan 
holda o‘quv dasturlarini muntazam yangilab borish taqozo etiladi. 
2. O‘quv jarayonini qulaylashtirish lozim. Bunda o‘qituvchi va o‘quvchining 
kam kuch sarflab maqsadga erishuvi, o‘qitish uchun qulay sharoit yaratish ko‘zda 
tutiladi. 
3.  O‘qitishda  yangi  vositalar,  faol  usullar,ta’limiy  materiallar  ta’limning 
ilmiyligini  oshiradi  va  bu  jarayon  rivojlantirib,  takomillashtirilib  boriladi.  Ilmiy 
tadqiqotlarning natijalari amaliyotga joriy etib borilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. 
4.  O‘qituvchi  va  o‘quvchilarning  o‘zaro  hamjihatligi  ta’minlangan  bo‘lishi 
kerak.  O‘qituvchi  o‘quv  jarayonida  amaliyotchi    konstruktor  sifatida  faoliyat 
ko‘rsatishi, ta’lim  maqsadini aniq tasavvur etishi, dars mazmunini chuqur bilishi, 
o‘qitish  texnikasi  va  usullarini  yaxshi  egallagan,  o‘qitish  jarayoni  uchun  zaruriy 
shart - sharoit yarata olgan bo‘lishi va uni amalga oshirishi lozim. 
5.  Ta’limda  yangi  pedagogik  texnologiyalar,  axborot  va  o‘qitish 
vositalaridan  ayniqsa  kompyuterdan,  elektron  aloqa,  radio,  televideniyadan 
samarali  foydalanish  talab  etiladi.  Ular  vositasida  ta’limiy  materiallar  ishlab 
chiqish yaxshi samara beradi. 
6.  O‘quv  jarayonining  samarasi  uning  moddiy  texnika  bazasiga  bog‘liq 
bo‘lib, maktab binosi hozirgi zamon talabiga javob berishi, shovqindan holi, iqlim 
sharoiti hisobga olingan, yorug‘, zarur mebellar bilan jihozlangan bo‘lishi lozim. 
7. O‘quv tarbiya jarayonini sifatini baholash pedagogik texnologiyaning o‘z 
oldiga  qo‘ygan  ijtimoiy  maqsadidir.  Baholashning  reyting  -  test  tizimi, 
o‘quvchilarning  bilim  va  ko‘nikmalarini  tekshirishda  yangi  avtomatlashtirilgan 
nazorat vositalaridan foydalanish asosiy yo‘nalish bo‘lishi kerak. 
Yangi  pedagogik  texnologiyani  joriy  etishda  quyidagi  uch  omilni  hisobga 
olish lozim: 
1.  Ijtimoiy  muhit,  jamiyat,  oila,  maktab,  ularning  o‘quvchi  ongiga 
intellektual ta’siri:    
2. Pedagogik jamoaning pedagogik faoliyati, ularning saviyasini o‘rganish;  
 3.  O‘quvchilarning  individual  xususiyatlarini  o‘rganish,  aqliy  rivoji, 
qobiliyati, moyilliklari, bilish jarayonining xususiyatlari, bilim saviyasi kabi ta’lim 
samaradorligini aniqlovchi omillarni aniqlashda ham kompyuterlardan foydalanish 
yaxshi  samara  beradi.  Ta’lim  oluvchilarning  individual  xususiyatlarini  hisobga 
olish, o‘quv  materialining qiyinchilik  darajasini  aniqlash o‘qitish usullarining  eng 
samaralisini tanlash imkonini beradi. 

---

211