Абдурахим Эркаев мйънавият вд таравдиёт



Download 14,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet255/273
Sana28.02.2022
Hajmi14,2 Mb.
#474727
1   ...   251   252   253   254   255   256   257   258   ...   273
Bog'liq
Маънавият ва тараққиёт

Маънавият ва тафаккур эркинлиги
441
ни, хамкорликни издан чикармокда, оддий кишилар 
кунглига рулрула, куркув солмокда.
Ишончсизлик, шубха, кУркув, хавфсизликка тахдид, 
халкаро мехнат таксимотида ва савдо-сотикдаги адолатсиз- 
лик, неоколониалистик хавф, турли мамлакатларга муно- 
сабатларини белгилашда АКД1 ва айрим Fap6 давлатлари 
томонидан кулланилаётган икки хил стандартларга асос­
ланган ёндашувлар баъзи ривожланаётган давлатларда ички 
демократия чекланишига, бошкарувда авторитаризм куча- 
йишига хизмат кдлмокда. Буни у ёки бу даражада халкаро 
иктисодий санкцияларга мубтало булган давлатларнинг 
барчасида кузатиш мумкин. Бинобарин, собик социалис­
тик мамлакатлар мустакил демократик тараккиёт йулига 
утиб олгач, уларнинг баъзиларда гуёки узгаришлар суръ- 
атларидан, инсон хукукдари таъминланишидан, аслида эса 
уларнинг нисбатан мустакил ички ва ташки сиёсатидан 
коникмаган Fap6 доиралари турли билвосита усуллар би­
лан (жамоат ташкилотлари оркали) «рангли инкилоблар- 
ни» уюштирдилар ва куллаб-кувватладилар. Шу каби хат- 
ти-харакатлар, шубхасиз, мамлакатлар ва халкдар уртаси­
да узаро ишончга салбий таъсир кдлмокда. Айни пайтда 
кайд этилган муаммолар, нохуш омиллар 
Fap
6
кадриятла- 
ридан, Fap6 рационализмидан нафакат ногарбий мамла­
катлар ахолисининг, шунингдек, Fap6 ахолисининг сал- 
мокди кисмининг юз угиришига, иррационал ва турли хил 
радикал гояларнинг, шу жумладан экстремистик, терро- 
ристик гояларнинг, мафкуравий мутаассибликнинг тарка- 
лишига маълум даражада сабаб булмокда.
Юкоридаги сабаблар каторига, шунингдек, кашшок 
мамлакатларда очарчилик, эпидемиялар, барча мамлакат- 
ларда тез Усиб бораётган ОИТС, гиёхвандлик, ичкилик- 
бозлик, икдимнинг глобал исиб кетиш хавфи ва йилдан- 
йил купайиб бораётган табиий офатлар, иссик минтакаларда 
кургокчилик, муътадил минтакаларда сув тошкинларини 
кушсак, хозирги замон кишисининг тафаккури кай дара­
жада салбий омиллар босимига дуч келаётганини англай- 
миз. Булар, албатга, тафаккуриинг иррационал йуналиш 
томон бурилишига туртки булади.
Иррационализмнинг оламни билиш билан боклик са-


442
Абдура^им Эркаев
баблари эса 
\е ч
качон тугамайди. Улар орасида бош сабаб — 
инсон ак/ги ва билимларининг тарихан чегараланганидир. 
Коинот, табиат, жамият, инсон ички дунёсидаги ва рухий 
кечинмаларидаги турли холатлар, ходисалар борки, уларни 
инсон тафаккури, мавжуд билимлари охиригача тулик ту- 
шунтириб беролмайди. Лекин инсон тафаккури шундай ту- 
зилганки, оламни яхлит, тугал манзарасини яратишга хара- 
кат килади. Натижада у етишмаган билим ва тасаввурлар 
халкасини турли фаразлар, эхгимоллар, узи уйлаб топтан 
фантастик тасаввурлар ёрдамида тулдиради. Бу фаразлар баъ- 
зан иррационал, мистик мазмун касб этади. Айникса, ин- 
сонга сирли, муьжизали булиб туюлган нарсалар мохияти, 
сабаблари хакида мулохаза юритилганда, иррационализм- 
га, мистикага мойиллик кУпрок юзага чикдди.
И нсон онгига, тафаккурига хос яна бир мухим мо- 
йилликни таъкидлаш жоиз. И нсон улим билан, Уз умри- 
нинг Уткинчилиги, вактинчалиги билан келиша олмайди. 
Ж исмоний улим билан инсон хаётининг тулик бархам то- 
пиши, унинг назарида, хаётини окдбат максаддан, маъ- 
нидан жудо килади. Д ин бу зиддиятни енгиб утишда ин­
сон га ёрдам беради. Рухнинг абадийлиги, нариги дунёда 
уни ердаги хаётидаги ишлари, хулк-атвори туфайли муко- 
ф от ёки жазо кутиб туриши (хиндуизмда инкарнация — 
бош ка шаклдаги \аёти кандай давом этиши) инсоннинг 
ердаги хаётига максад ва маъни багишлайди. Лекин инсон 
хаётининг максади ва маъниси хакида ф икр юритувчи 
шундай кишилар борки, уларни диний таълимотлар тулик 
Каноатлантирмайди. Улар масаланинг мохиятига янада 
чукуррок кириб боришга интиладилар. Натижада гуёки 
диндан \а м устун турган, илм-фан ва диндан хам хакикатга 
я к и н р о к тео со ф и к караш лар, муъжизавий Ш амбалага 
ишониш каби туйгулар вужудга келади.
Иррационализмга ва мистикага мойиллик инсон та- 
биатига хос муъжизага интилишдан, бир хилликдан, тур- 
муш тарзидаги андоза ва колиплардан, жилла курса, хаё- 
лан кутулиш, уз фантазияларига, орзу ва хавасларига эр­
кинлик бериш истагидан хам келиб чикэди. Бу айникса 
бадиий ижод билан шугулланувчи шахсларда ёркинрок 
намоён булади.



Download 14,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   251   252   253   254   255   256   257   258   ...   273




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish