Абдурахим Эркаев мйънавият вд таравдиёт



Download 14,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet244/273
Sana28.02.2022
Hajmi14,2 Mb.
#474727
1   ...   240   241   242   243   244   245   246   247   ...   273
Bog'liq
Маънавият ва тараққиёт

Маънавият ва тафаккур эркинлиги
419
ва Платонни эслаган эди к). Масалан, Конфуций таълимо- 
ти \a rr o аста-секин динга айлантирилди.
Атокли буюк шахслар билан богаик булмаган лоллар­
да шахе манфаати нафакат инкор килинди, хатто унга 
карши гоявий кураш олиб борилди. Асотирий тафаккурда 
биз бундай курашни кузатмаймиз. Умуман олганда, ало- 
хида шахе манфаатлари анъанавий тафаккур томонидан 
инкор килинади, жамоавий ва корпоратив манфаатларга 
тулик буйсундирилади (аслида эса улар узаро мувофик- 
лаштирилиши, уйгунлаштирилиши керак. Бу эса демок­
ратик жамиятда, эркин тафаккур шароитида амалга оша- 
ди). Анъанавий тафаккур томонидан алохида шахе манфа- 
атларининг инкор килиниш ини жамият тараккиётининг 
паст даражаси такозо этади. Биринчидан, одамлар факат 
хамжихат булиб, биргаликда табиат кийинчиликларини 
енгиши, Узларининг ишлаб чикариш ва турмуш эхтиёж- 
ларини кондиришлари мумкин эди. Дехконлар арик ёки 
канал казиб келишлари учун бирлашишга мажбур эдилар. 
Келтирилган сувни адолатли, экин майдонига караб тенг 
улушда таксимлаш зарурати алохида кишилар манфаати- 
га устуворлик бермасликни «мафкуравйй жихатдан» асос- 
лар эди (мулкий нотенглик туфайли унга кай даражада 
катъий риоя кдлингани — бу бошка масала).
Шахарларда хам хунармандлар махсулотларини кели- 
шилган нархда сотишдан, бозорда нархни баркарор сак- 
лаб туришдан манфаатдор. Хунармандлар оилалари имко- 
ниятлари, одатда, бир хил булмайди. Масалан, кайсидир 
хунарманднинг 4 угли, 3 кизи бор. Упишари отаси билан 
бирга анча буюм ишлаб чикаришлари мумкин. Иккинчи 
бир хунарманднинг эса 2 угли ва 6 та кизи бор. Рузгор 
харажатлари иккинчисиникида купрок, лекин ишлаб чи- 
карадиган махсулоти камрок. Агар биринчи хунарманд мах­
сулотларини бир оз арзонлаш тирса, иккинчиси синиб 
колиши х^ч ran эмас. Бундан гашкари, х^ч бир оила ка- 
саллик ёки бошка шунга ухшаш фавкулодда ташвишлар- 
дан кафолатланмаган. Агар оиланинг асосий бокувчиси — 
оила бош лига, бош уста маълум муддатга ишга яроксиз 
булиб колса, оила иктисодий кийин ахволга тушиб кол­
ган. Шу сабабли хунармандлар, косиблар корпоратив ман- 
фаатларидан келиб чикиб, махсулот нархини ва куп хол-


420
Абдурщим Эркаев
ларда сифатини хам бир хил саклашга уринганлар. Ким- 
нингдир бошкалардан узиб кетишига, уз манфаатларини 
устун куйишига йул берилмаган. Энг яхши усталар алохи­
да буюртмалар буйича уз дурдона буюмларини ясаганлар, 
бошка холларда касбдошларидан фарк, кдлмаган.
Иктисодий ночорлик ахолининг аксарият кисмида хам- 
ж щ ат булишни, жамоавийликни, узаро бир-бирини куллаб- 
кувватлашни раьбатлантириб, Узбошимчаликни, индивиду­
ализм ва шахсий мустакдлликни коралайдиган карашларни 
вужудга келтирган, жамоа манфаатларига хизмат килувчи 
меъёрлар ва тояларнинг устунлигини таъминлаган.
Балки бу аслида одамлар онгида сакданиб колган йирт- 
кич хайвонлардан узини химоя килшцда, озик-овкат то- 
пишда 
ypyF 
аъзоларининг жамоавий жавобгарлигини акс 
эттирувчи архетипнинг колдигидир. Лекин ушбу ходиса- 
ни онгдаги архетип колдири деб бахолаганда хам, унинг 
юзага чикиш ининг асосий сабабларидан бири кашшок- 
лик, иктисодий ночорликдир. Айни пайтда иктисодий 
колоклик, ночорлик индивидуал номукаммаллик туйБу- 
с и н и ш а к л л а н т и р га н , ж ам оа о л д и д а ш ах сн и о ж и з, 
хукуксиз кдлиб кУйган. Хар икки холат хам инсон онгига, 
карашлари ва тафаккурига чекловчи таъсир курсатган. У 
муросагуй, жамоа коидалари ва анъаналарига содик булиб 
тарбия топтан ва турмуш кечирган. Тафаккурда туррунлик 
узок даврлар давомида хукм сурган. Тафаккурнинг янги 
унсурлар билан бойиш и жуда секин кечган.
М аълумки, ж амиятда карор топган таълим-тарбия, 
ахлок-одоб тизими, дин мавжуд вокеликка инсонни мос- 
лаштиришга, умумкабул килинган меъёр ва коидаларни 
Узлаштиришда кумаклашишга хизмат килади. Бундай холат 
барча тузумлар учун хос. Инсонни хаётга мослаштириш, 
унга бу борада зарур билимлар ва маънавий мулжаллар бе- 
риш таълим-тарбия, дин ва бошка ижтимоий институт- 
ларнинг бош вазифасидир. Ижтимоий институтлар фаоли- 
яти мавжуд тузумни узгартиришга эмас, балки мустахкам- 
л аш о р кал и таком и лл аш ти ри ш га карати лган. Ф акат 
мухолифат сифатида пайдо буладиган янги эътикодлар, 
динлар, сиёсий ташкилотлар ва улар туфайли вужудга ке- 
ладиган янги тузилмалар таълим-тарбия, ахлок-одоб, уму­
ман кадриятлар тизимини узгартиришга харакат килади.



Download 14,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   240   241   242   243   244   245   246   247   ...   273




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish