Абдуманнопов с текширди назарова

Касбий фаолиятни муваффақиятли эгаллаш учун зарур билимлар ва кўникмалар кўламининг педагогик тавсифи

• Касбий фаолиятни муваффақиятли эгаллаш учун зарур билимлар ва кўникмалар кўламининг педагогик тавсифи
• Касбий жиҳатдан ўз ўзини аниқлаш катта мактаб ёшига келиб инсон учун долзарб мазмун касб этади ва бир қанча босқичларни ўз ичига қамраб олади. Биз қуйида шу босқичларга қисқача тўхталиб ўтамиз. Бундан кўзланган мақсад шундаки, биз кўриб чиқаётган мавзуни, яъни шахснинг касб танлаши, касбий шаклланиши ва касбий фаолияти муаммоларини чуқурроқ ёритиш орқали шахсни айнан касбий ўз ўзини аниқлаш жараёнини босқичма босқич кўриб чиқишимиз зарур бўлади. Шундай қилиб, касбий ўз ўзини аниқлаш бешта босқични ўз ичига қамраб олади:
• Касбни илк танлаш босқичи. Бу босқичда бола касблар олами ҳақида етарлича тасаввурга эга бўлади, ўз ички имкониятлари ҳақида кам билади, унинг касбий интилиши ҳали суст даражада бўлади. Бу босқич кичик мактаб ёшига тааллуқли бўлиб, унда касбнинг мазмуни ва иш шароитлари ҳақида болада саволлар туғилмайди.
• Касбий жиҳатдан ўз-ўзини аниқлаш босқичи катта мактаб ёшига тўғри келади (15-17 ёшлар). Бу босқичда илк профессионал интилишлар пайдо бўлади ва ривожланади ҳамда меҳнатнинг турли хил соҳалари ичидан ўзига маъқулини танлаш жараёни кузатилади.
• Касбий таълим босқичида танланган касбни ўзлаштириш жараёни содир бўлади.
• Касбий мослашиш босқичи касбий фаолиятнинг индивидуал услубининг пайдо бўлиши ҳамда кишининг ишлаб чиқариш ва ижтимоий муносабатлар тизимига боғланиши билан характерланади.

Меҳнатда ўзини кўрсатиш босқичи (қисман ёки бутунлай) касбий меҳнатга тааллуқли бўлган талабларнинг (кутилмаларнинг) бажарилиши ёки бажарилмаслиги билан боғлиқ ҳолда кечади . Маълумки, шахснинг касбий шаклланиши тўрт асосий босқичдан иборат бўлиб, уларга қуйидагиларни киритиш мумкин: а) касбий интилишларнинг шаклланиши; б) касбий таълим; в) касбий мослашиш; г) шахснинг касбий фаолиятда қисман ва тўлиқ ўзини-ўзи бағишлаши. Мазкур босқичларга мос ҳолда касбий ўзини ўзи аниқлаш жараёни ҳам содир бўлади. Касбий ўзини ўзи аниқлаш жараёни психологик адабиётларда етарли даражада чуқур ёритилган бўлиб, айниқса, психологлар касбий интилишнинг шаклланиши ва касб танлаш босқичларига алоҳида эътибор қаратганлар. Муваффаққиятга эришишда ҳис-туйғуларнинг роли

• Меҳнатда ўзини кўрсатиш босқичи (қисман ёки бутунлай) касбий меҳнатга тааллуқли бўлган талабларнинг (кутилмаларнинг) бажарилиши ёки бажарилмаслиги билан боғлиқ ҳолда кечади . Маълумки, шахснинг касбий шаклланиши тўрт асосий босқичдан иборат бўлиб, уларга қуйидагиларни киритиш мумкин: а) касбий интилишларнинг шаклланиши; б) касбий таълим; в) касбий мослашиш; г) шахснинг касбий фаолиятда қисман ва тўлиқ ўзини-ўзи бағишлаши. Мазкур босқичларга мос ҳолда касбий ўзини ўзи аниқлаш жараёни ҳам содир бўлади. Касбий ўзини ўзи аниқлаш жараёни психологик адабиётларда етарли даражада чуқур ёритилган бўлиб, айниқса, психологлар касбий интилишнинг шаклланиши ва касб танлаш босқичларига алоҳида эътибор қаратганлар. Муваффаққиятга эришишда ҳис-туйғуларнинг роли
• Шундай қилиб, касбий жиҳатдан ўз ўзини аниқлаш - шахс касбий фаолиятининг барча даврларини, яъни касбий интилишнинг пайдо бўлишидан тортиб то меҳнат фаолиятидан бутунлай озод бўлгунгача бўлган даврларни ўзида мужассамлаштирган жараёндир. Айтиш мумкинки, у инсоннинг бутун ҳаёт йўлини қамраб олади. Албатта, бу жараённинг энг муҳим босқичларидан бири касб танлаш амалга ошириладиган босқичдир. Тўғри танланган касб, бир томондан, шахснинг ички имкониятларига мос тушади ва унинг инсоний бахти ҳамда камолотини белгилайди, иккинчи томондан эса яхши касб эгасининг самарали меҳнати таъсирида жамият ривожи жадаллашади.

Профессиография ҳақида тушунча

• Профессиография ҳақида тушунча
• . Юнон тилидан “профессиокасб-ҳунар, графия – ёзмоқ, таъриф бермоқ“ маъносида келади. Профессиография касб психологияси, меҳнат психологияси фанларида қўлланилади. Меҳнат психологиясининг назарий ва амалий соҳалари аниқ касбий фаолиятни ўрганишдан бошланади. Оммавий касблар учун профессиограммалар ишлаб чиқилган.
• Профессиограмма бу касбнинг ижтимоий-иқтисодий, ишлаб чиқариш, техник, санитария-гигиеник, психологик ва бошқа хусусиятлари таърифини беришдир.