Абдуллаев А. педагогика фанлари номзоди, доцент; Хонкелдиев Ш. Х. педагогика фанлари доктори, профессор

5.4. Математик ҳисоблаш илмий тадкиқот услубияти
Кейинги йилларда биология ва педагогика фанларида тадқиқотнинг математик ҳисоблш усулиятларидан кенг фойдатнилмоқда.
Ҳамма вокеаларнинг, атрофимизни ўраб олган ҳар кандай жараёнларнинг икки томони — сифат ва микдор томони бўлади. Маълумки, математика воқеларнинг абстракт шаклдаги микдор томонини ўрганади. Шунинг учун хам математик усулиятлардан фойдаланишдан воз кечиш тадқиқотчини масаланинг фақатгина бир томонини — сифат томонинигина ўрганишга, уни гула ўргана олмаслика маҳкум этади. Бундай ярим-ерти ёндашиш тадкик этиладиган муаммони аниклаб тадқиқотни бошланиш этапида йўл қўйилиши мумкин холос. Илмий тадкикот ҳали аниклнмаган тақдирдагина мумкин, лекин олиб боришда
воқеаларнинг барча томонларини, жумладан микдор томонларини ҳам тадқик этиш муаммоси туради.
«Фан математикадан фойдаланишга муяссар бўлгандагина такомилига етади»- деган эди Поль Лафарг. Шунга кўра жисмоний тарбия назариясининг тадқотларида кейинга йилларда математика фанларидан фойдаланилмоқца, лекин ҳозирги пайтда асосан математик статистика илмий тадкиқот жараёнига муҳим аҳамият касб этмокда.
Математик статистикадан биология масалаларини ҳал этишда ўзига хос равишда қўлланилиб бометрия ёки вариацион статистика орқали амалга оширилади.
Тадқиқот натижасида олинган материаллар тадкиқотнинг сон ва микдор жиҳатларини мужассамлаштиради. Рақамлар, кўрсаткичларни аниқлиги тадқиқотчига математик жиҳатдан тўғри ва аник фикрлар, мулоҳазатар чикаришга, тадқикот жараёни бўйича таққослаш, умумлаштириш, аник хулосалар чикаришга ёрдам беради.
Агарда сузувчилар ёхуд баскетболчиларнинг экспериментал ва контрол гуруҳларни йиғиб уларни куч талаб қиладиган машқлар билан шуғлланиш машғулотларининг самарадорлиги тадқиқ қилинса, шуғулланувчиларнинг жинси, ёши, спорт маҳорати даражасига қараб назарий фикрларни амалдаги ҳолати ҳақида аниқ маълумотлар тайёрлаш мумкин. Шунинг учун математика фанининг математик статистикаси жисмоний тарбия назарияси ва усулияти ҳамда қатор спорт фанларининг назарияси ва усулиятида илмий амалий масалаларни ижобий ҳал қилиш, ўқув тарбия ва спорт тренировкаси жараёни такомиллаштиришда муҳим аҳамият касб этмоқда.
Илмий тадқиқот усулиятлари доимий бўлмай улар ўз ўринларини янги ва прогрессив тадқикот услубиятларига бўшатиб беради. Барча фанлар қатори жисмоний тарбия фанининг ривожи кўп жиҳатдан илмий тадқикот усулиятларининг ривожланганлиги натижаларига боғликдир.