Abdulla Qodiriy o’tkir zehn sohibi

Abdulla Qodiriy hayoti va ijodini o’rganish bo’yicha savolnoma.


1-guruh.

№	Savollar	Yakka javob	To’g’ri javob	Yakka xato
1	Qodiriy ilk asarlarida fikrlarini qanday ifodalash yo’lidan bordi.?	Ochiq aytish
2	Qodiriyning “Baxtsiz kuyov” nomli asari janri.	Drama
3	1914 yilda qaysi madrasaga o’qishga kiradi?	Abulqosim madrasasiga
4	Anvar ismini kim qo’yadi? Nechanchi kuni?	Nodira .22
5	Nodiraga taskin berib. -Xo’p, qizim, xo’p, pochchasi, boqmasa boqmasin, men o’zim boqaman, o’qutib katta mulla qilaman .deb kim aytgan?	Mohlar oyim
6	Cayonning namoyishida kimlar ishtirok etgan?	Shahodat, Kalonshoh, Abdurahmon
7	Safar bo’zchi Anvarga kim edi?	Do’st
8	“Baland maqom, loyiqi ehtirom, birodarim mirzo Anvar ”. deya noma bitgan kim?	Sultonali
9	“Isror” so’zining ma’nosi nima?	Qat’iylik
10	Anvar Xon tomonidano’limga hukm qilinganida kim uning gunohini so’raydi ?	Muhammad Niyoz domla

2-guruh.

№	Savollar	Yakka javob	To’g’ri javob	Yakka xato
1	Qodiriy ilk asarlarida fikrlarini qanday ifodalash yo’lidan bordi?	Ochiq aytish
2	Qodiriyning “Baxtsiz kuyov” nomli asari janri?	Drama
3	1914 yilda qaysi madrasaga o’qishga kiradi?	Abulqosim madrasasiga
4	Anvar necha yoshga kirganda uchinchi oilani ko’rdi?	12 yoshda
5	” Sarf” so’zi qanday ma’noni anglatadi?	Morfologiya
6	“Nahv” so’zi qanday ma’noni anglatadi?	Sintaksis
7	Qamoqdagi adolatsizlikka qarshi nima e’lon qildi?	Ochlik
8	Uning she’rlari nomini yozing.	“Ahvolimiz”, “Millatimga”
9	Anvarning “…Zero,zulmi naqadar kuchaysa,uning umri shunchalikqisqa bo’lishi tajribalar bilan sobitdir”, so’lari kimga nima maqsadda aytilgan?	Ra’noga sabr qilish uchun
10	“Mehrobdan chayon” romanidagi qaysi personaj nutqida “pala’nat” so’zi ko’p ishlatiladi?	Sharifboy

3-guruh.

№	Savollar	Yakka javob	To’g’ri javob	Yakka xato
1	Qodiriy ilk asarlarida fikrlarini qanday ifodalash yo’lidan bordi?	Ochiq aytish
2	Qodiriyning “Baxtsiz kuyov” nomli asari janri?	Drama
3	1914 yilda qaysi madrasaga o’qishga kiradi?	Abulqosim madrasasiga
4	Mohonadan tashqari soliqlardan ham darxonliq qog’ozi oldi. Ushbu gapda “Mohona va darxonliq” deganda nimalar nazarda tutilgan?	Oylik, ozod etish
5	Anvarning chin o’rtog’i kim edi?	Nasim
6	Anvar Muhammad Rajab munshiy qo’l ostidagi mirzolar yonida qaysi usullarni tajriba qila boshladi?	Daftardorliq, nomanislik
7	!928 yilda adibning qaysi romani nashr etildi?	“Mehrobdan chayon”
8	Otabek, Kumush ishtirok etgan roman nomi.	“O’tkan kunlar”
9	“Boshqalar kishi gunohi uchun gunohsizni tutib,pusulmonchilikdan chiqqach, men pusulmonchilik bilan o’lishni o’bdan bildim”, so’zlari kimga qarata aytilgan?	Xudoyorxonga
10	Anvar bilan Sultonalining maktublarini kim ularga yetkazib turar edi ?	Safar aka

Savolnomaga 3daqiqa vaqt beriladi. O’qib eshittirish orqali tekshiriladi, buning uchun 2 daqiqa ajratiladi.
Savolnomani bajarish bilan birgalikda daraxt gullarida yashiringan Abdulla Qodiriy ijodi “Roman”, “qissa”, “She’r” namunalari nomlarini bittadan o’quvchi chiqib tanlaydi.
1-guruh. Yosh adabiyotchilar. “Roman” nomlarini aniqlaydi.
2-guruh. Barkamol avlod yoshlari.“Qissa” nomlarini aniqlaydi
3-guruh. Iste’dod egalari.“She’r” nomlarini aniqlaydi
1. “Obid ketmon” O’tgan kunlar. Mehrobdan chayon.
2. “Juvonboz”, “Uloqda”, “Jinlar bazmi” kabi hikoyalari.
3. “Ahvolimiz”, “To’y”, “Millatimga”, “Fikr aylagil” kabi she’rlari.
So’ng quyidagi adabiy tur va janrlar asosida bilimlar mustahkalanadi.
Roman (“yangi” degan ma’noni bildiradi) – epik nasr usulida yozilib, hayot keng qamrovda ko’rsatiladi, hajm jihatdan hikoya,qissa va boshqa janrlardan ajralib turadi. Lotin tilida yozilgan asarlardan farqli o’laroq roman tillarida (fransuz, nemis va boshqalar) yozilgan har qanday asar dastlab roman deb atalgan. Keyinchalik markazida alohida bir shaxs taqdiri turgan, shu shaxs xarakterining shakllanish va rivojlanish jarayoni tasvirlangan asarlar roman deb yuritila boshlagan.


Qissa – hayot va qahramonlarni aks ettirishdagi kenglik, chuqurlik, batafsillik jihatidan hikoya bilan romanning o’rtasida turadigan janr. Misollar: “Yulduzlar mangu yonadi”, “Gulliverning sayohatlari”, “Oq kema” va boshqalar.
Hikoya – kichik epik janr bo’lib, hayot hodisalari izchil ifoda etiladi va birgina voqea asosiga quriladi. O’zbek adabiyotida hikoya qadimda “hikoyat” nomi bilan ham yuritilgan. Bu janrning zamonaviy namunalari bizda XX asr boshlarida paydo bo’ldi. Misol: A.Qodiriy “Jinlar bazmi”, Cho’lpon “Novvoy qiz”, A.Qahhor “O’g’ri”, “Bemor”, “Dahshat”, G’G’ulom “Mening o’g’rigina bolam”, O’. Hoshimov “Urushning so’nggi qurboni” va boshqalar.
G’oya – hayot hodisalari haqida kishilarning tasavvurlari va o’sha hodisalarga munosabatlarini ifodalagan tafakkurlari.
Replika – dramada qahramonlar nutqi.
Personaj – bu atama badiiy asarda ishtirok etuvchi hamma shaxslarga nisbatan qo’llaniladi. Ko’pincha asardagi epizodik obrazlar personajlar deb yuritiladi.
Obraz – keng ma’noda ijodkorning fikr – tuyg’ulari singdirilgan hayot manzarasini anglatadi, tor ma’noda badiiy asarda aks ettirilgan inson siymosini ifodalaydi. Obrazlar turli xil bo’ladi:
O’quvchilar tomonidan berilgan ma’lumotlardan so’ng Abdulla Qodiriyning suddagi nutqi ovozli yozuvda qo’yib eshittiriladi.
5-shart. Abdulla Qodiriy portreti daskaga yopishtirib qo’yiladi.
Abdulla Qodiriy shaxsining xususiyatlari oquvchilar tomonidan yozilib portret atrofiga yopishtiriladi. Buning uchun oqituvchi rangli qog’ozdan gul shakliga o’xshash tarqatmani o’quvchilarga yozish uchun beriladi. 2 daqiqa.



So’ngra Abdulla Qodiriy nomi berilgan joylar, mukofotlar haqida sunbat olib boriladi. O’quvchilar fikrlari umumlashtirilib , xulosalanadi.O’quvchilar tomonidan qilingan ijodiy ishlar baholanadi va rag’bat kartochkalari hisoblanib, g’olib guruh aniqlanadi.
Dars so’ngida Muhammad Yusufning „Naqiqat“she’ridan parcha o’qib eshittiriladi.
Haqiqat
Yuraging siqilib borib shahardan
Sekin gapga solsang mo’min dehqonni,
Qodiriyni eslar yozuvchilardan,
Artistlardan esa Shukur Burxonni…
Uyga vazifa: o’tilganlar yuzasidanbilimlarni oshirish. Faol ishtirokchilarga tashakkur aytiladi.
1-guruh.

№	Savollar	Yakka javob	To’g’ri javob	Yakka xato
1	Qodiriy ilk asarlarida fikrlarini qanday ifodalash yo’lidan bordi.?
2	Qodiriyning “Baxtsiz kuyov” nomli asari janri.
3	1914 yilda qaysi madrasaga o’qishga kiradi?
4	Anvar ismini kim qo’yadi? Nechanchi kuni?
5	Nodiraga taskin berib. -Xo’p, qizim, xo’p, pochchasi, boqmasa boqmasin, men o’zim boqaman, o’qutib katta mulla qilaman .deb kim aytgan?
6	Cayonning namoyishida kimlar ishtirok etgan?
7	Safar bo’zchi Anvarga kim edi?
8	“Baland maqom, loyiqi ehtirom, birodarim mirzo Anvar ”. deya noma bitgan kim?
9	“Isror” so’zining ma’nosi nima?
10	Anvar Xon tomonidano’limga hukm qilinganida kim uning gunohini so’raydi ?

7-8 to’g’ri javob-“Qoniqarli”

9 to’g’ri javob-“Yaxshi”
10 to’g’ri javob-“a’lo”


2-guruh.

№	Savollar	Yakka javob	To’g’ri javob	Yakka xato
1	Qodiriy ilk asarlarida fikrlarini qanday ifodalash yo’lidan bordi?
2	Qodiriyning “Baxtsiz kuyov” nomli asari janri?
3	1914 yilda qaysi madrasaga o’qishga kiradi?
4	Anvar necha yoshga kirganda uchinchi oilani ko’rdi?
5	” Sarf” so’zi qanday ma’noni anglatadi?
6	“Nahv” so’zi qanday ma’noni anglatadi?
7	Qamoqdagi adolatsizlikka qarshi nima e’lon qildi?
8	Uning she’rlari nomini yozing.
9	Anvarning “…Zero,zulmi naqadar kuchaysa,uning umri shunchalikqisqa bo’lishi tajribalar bilan sobitdir”, so’lari kimga nima maqsadda aytilgan?
10	“Mehrobdan chayon” romanidagi qaysi personaj nutqida “pala’nat” so’zi ko’p ishlatiladi?

7-8 to’g’ri javob-“Qoniqarli”

9 to’g’ri javob-“Yaxshi”
10 to’g’ri javob-“a’lo”
3-guruh.

№	Savollar	Yakka javob	To’g’ri javob	Yakka xato
1	Qodiriy ilk asarlarida fikrlarini qanday ifodalash yo’lidan bordi?
2	Qodiriyning “Baxtsiz kuyov” nomli asari janri?
3	1914 yilda qaysi madrasaga o’qishga kiradi?
4	Mohonadan tashqari soliqlardan ham darxonliq qog’ozi oldi. Ushbu gapda “Mohona va darxonliq” deganda nimalar nazarda tutilgan?
5	Anvarning chin o’rtog’i kim edi?
6	Anvar Muhammad Rajab munshiy qo’l ostidagi mirzolar yonida qaysi usullarni tajriba qila boshladi?
7	!928 yilda adibning qaysi romani nashr etildi?
8	Otabek, Kumush ishtirok etgan roman nomi.
9	“Boshqalar kishi gunohi uchun gunohsizni tutib,pusulmonchilikdan chiqqach, men pusulmonchilik bilan o’lishni o’bdan bildim”, so’zlari kimga qarata aytilgan?
10	Anvar bilan Sultonalining maktublarini kim ularga yetkazib turar edi ?

7-8 to’g’ri javob-“Qoniqarli”
9 to’g’ri javob-“Yaxshi”
10 to’g’ri javob-“a’lo”
Toshkent shahar
Mirzo Ulug’bek tumani
27 maktabning ona tili va adabiyot o’qituvchisi
Qahhorova Mavjuda Abdumuxtorovnaning
„Yilning eng yaxsh fan o’qituvchisi 2011“
ko’rik tanlovida bir soatlik yozgan
dars ishlanmasi.