Abdulla Qodiriy O’tkan kunlar

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
67
23. MUSULMONQUL
Arkoni davlat yig‘ilib, Xudoyor taxtiga mingan, Musulmonqul xon bo‘lmasa ham 
xonliqdan-da yuqori bir kuchka molik bo‘lg‘an siyosat kursisiga o‘ltirgan edi. Boshlab 
otaliq kirib xong‘a salom berdi va uning haqig‘a uzun duo qilib chiqdi. Otaliqdan so‘ng 
o‘zga a’yon birma-bir kirib, duo qilib chiqa boshladilar. Duoxonlarning eng so‘ng‘ida 
xudaychi ko‘rindi, salom va duodan keyin yuzini Musulmonqulg‘a o‘girib: 
— Marg‘ilon hokimi O‘tabboy qushbegi huzuri oliylarig‘a kirish uchun izn so‘raydir! — 
dedi. 
Hamma fikri zikri O‘tabboy ustidagina qolg‘an Musulmonqul bu xabarni eshitish bilan 
kuchlik bir tin olib hudaychiga qaradi: 
— Yolg‘iz o‘zimi yoki yonida kishilari ham bormi? — deb so‘radi. Hudaychi yana bir 
qulliq qildi: 
— O‘n chog‘liq yarog‘liq yigitlari ham bor. 
— Tag‘in-chi? 
Yarog‘siz yana bir yigit ham ko‘rindi. 
— O‘tabboyning o‘zini huzurimizga kirgiz, — dedi Musulmonqul, qulliq qilib chiqa 
boshlag‘an hudaychini yana to‘xtatib so‘radi: — O‘tabboyning yigitlari o‘rda-ning 
tashqarisidami, ichkarisida? 
— Taqsir, ichkarisida. 
— Yaxshi, qushbegi bizning yong‘a kirgandan so‘ng o‘rda yigitlari ularga hozir 
bo‘lsinlar! 
Hudaychi qulliq qilib chiqdi. Uning ketidan Musulmonqul tovshig‘a muzaffariyat ohangi 
berib xong‘a dedi: 
— O‘g‘rilarning ikkisi qopqonga tushdi, xon! 
— Tole’imiz. 
Qushbegi kirdi. Xong‘a ikki bukilib ta’zim qilg‘ach, kelib uning qo‘lini o‘pdi. 
O‘tabboyning muloqoti uchun Musulmonqul ham go‘yo hech narsa ko‘rmagandek 
o‘rnidan turib uning bilan quchoqlashib ko‘rishdi. O‘taboy Musulmonqulning ko‘rsatishi 
bilan xonning chap tomonidag‘i kursiga o‘lturdi. Ul Musulmonqulning samimiy 
muloqotidan qo‘rquvliq yuragini bir qadar to‘xtatib olg‘an edi. Kursidan yana turib xong‘a 
qulliq qilib boz o‘lturdi. Musulmonqul qushbegini yer tegidan kuzatar ekan so‘radi: 
— Yurtlaringiz tinchliqmi, o‘zingiz ham sog‘-misiz? 
— Alhamdullilloh, yosh shohimizning davlatlari va husni tavajjuhlari soyasida yurtimiz 
tinchliq, fuqaromiz javobi oliyning duoyi jonlari bilan mashg‘ullar. 
Xudoyor ozg‘ina ishorat bilan unga tashakkur bil-dirdi. Bunga qarshi qushbegi 
kursidan qo‘zg‘alib qulliq qildi. Musulmonqul murtini silab nimaningdir muloha-zasida 
edi. Uning bu holi birar daqiqag‘a cho‘zilg‘anliqdan Xudoyor bilan qushbegi uning og‘zig‘a 
tikilgan edilar. 
— Sizning xabaringiz bo‘ldimi, yo‘qmi biz Tosh-kand ustiga yuborg‘an Normuhammad 
qushbegidan juda yaramas bir xabar oldiq, — deb Musulmonqul O‘tabboyga qaradi, 
undan xabarsizlik javobini olg‘ach, so‘zida davom etti; — Normuhammad qushbegi uch 
ming sipoh bilan yetmish kun Toshkandni qamab yotib, nihoyat bir ish chiqara olmay 
odamlari bilan qaytmoqqa majbur bo‘libdir. Azizbek bilan Yusufbek hojilarning aztahidil 
qarshiliqlari bizning kishilarni quruq qaytarishg‘a majbur qilibdir. Mana shuning uchun 
mundan keyin bizning boshqa bir yo‘l bilan ish ko‘rmagimiz taqozo qiladir... Kecha biz 
kimdandir Yusufbek hojining o‘g‘li bo‘lg‘an Otabek deganni sizning Marg‘ilonda deb 
eshitdik. Mundan so‘ngg‘i Toshkand to‘g‘risida ko‘radirgan tadbirlarimiz uchun uning 

---

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy