т^гпя каранг: Жураев М., Холмухдмедов К. Етти нклимдаги “етгн”лар. - Тошкент, Фан, 1989; Ж^раев
^ ^ » н г талкини (XII-XV асрлар). Фил. фан. ном.... дисс. - Тошкент: 2006
РМвсадалиева 3. Лисон ут-тайр образлари: рамз ва мажоз олами. Тошкент: Тамаддун, 2014. - Б. 105.
1 ^ % хакда каранг: Авроди Куръоний. Мусанниф: Мухаммад Зохид Иброхим ал-Бусравий. - Тошкент:
s i nafaqat Inson Yaratganning halfasidir, degan islom tushunchasiga, balki
h iu i Yaratganning bir qismidir, Unda bor narsa, bunda ham mavjuddir, degan
^■■mtasawufiy
e’tiqodga
bog‘lanadi.
Adabiyotshunos
olima
Sofiya
Acayevaning “
0
‘zbek mumtoz she’riyatida raqam ramzlari va ulaming talqini”
■Kili dissertatsiyasida ma’lumot berilishicha, soTiylar ruhning martabalarini
Ь в yettita deb bilishgan. Bular: 1) hayoti hayvoniya; 2) ruhi izofiya; 3) hayoti
шйуа; 4) ruhi kasif; 5) ruhi latif;
6
) ruhi altof; 7) ruh ul ruh. Ushbu darajalar
ю tasawuf bosqichlari kabi ruhning kamoloti va oqibatda, Xoliq dargohiga
ш О boiishi bilan izohlanadi.
Mana shunday salmoqli merosdan daho shoir Alisher Navoiy “Sab’ai
■?yor” va “Saddi Iskandariy” dostonlarida mohirona foydalangan. “Saddi
b«
2
ndariy”da Iskandaming musohiblari ham yetti mutafakkir donishmandlar
boblanadi.
“Yetti donishmand” tushunchasi qadimgi xalqlardagi yetti iloh
Mrfmnchasidan kelib chiqqanligi haqida folklorshunos olimlar M.Jo‘rayev va
K-Xolmuhamedovning “Yetti iqlimdagi yettilar” kitobida ma’lumot berishgan.
Falsafashunos olimlar S. Ro‘zimurodov va A.Karimovlaming “Falsafiy
Skrlar taraqqiyotining ibtidosi xususida” nomli
maqolasida qadimgi
yaaooistondagi yetti donishmand haqida quyidagicha ma’lumot keltiradi:
f4Q*limgi Yunonistonda “Yetti donishmand” degan tushuncha mavjud bo‘lib,
Im da o‘z davrining yetuk faylasuf olimlari, notiq va qonunshunoslar bu
jotilikdan o‘rin olgan. Bu yetti donishmand orasida Fales, Salon, Suqrot,
Ffegor, Anqksagor 'va albatta Anaharsis ham nazarda tutilgan
”.28
Bu faylasuflar
Mr davrda yashamagan va bu hisob ham shartli bo‘lib, ba’zi manbalar boshqacha
r a ’iumot berishlari ajablanarli emas.
Alisher Navoiy asarlarida yunon faylasuflarining o‘ziga xos o‘mi va
hiqini mavjud. Bu talqinlar o‘zining protatipiga — asliyatiga g‘aroyib tarzida
^xshaydiki, biz bu obrazlaming talqinlarini o‘rganish orqali Navoiy dahosining
Хуыаева С. Узбек мумтоз шеъриятида ракам рамзлари ва уларнинг талкини (XI1-XV асрлар). Фил. фан.
L
l
~ № - \omssi'.lSS06.- ЬЛЧ.
^С-Рузимуродов, А.Каримов Фалсафий фикрлар таракдиетининг ибтидоси хусусида./ www ziyonetuz
yana bir qirrasini — uni yunon falsafasi va faylasuflaridan atroflicha
xabardorligini bilib olamiz. Ulug‘ shoir ijodida yunon faylasuflaridan Aflotun,
Arastu, Suqrot va Farfinyus(Faysog‘urs)lar alohida ahamiyat kasb etadi.
Iskandar haqidagi dostonlarda Iskandaming ustozi Arastu haqidagi
qarashlari mavjud edi, lekin Jomiyning “Xiradnomai Iskandariy”ga kelibgina
yetti donishmand motivi shakllandi. Navoiy Iskandar haqidagi dostonini ustozi
Jomiy kabi “xiradnoma” shaklida yozishi mumkin edi. Biroq unda turkiy tilda
a i’anaviy “Xamsa” yozish imkoni yo‘q, degan qarashlar paydo bo‘lishi mumkin
edi. Shuning uchun Navoiy Iskandaming harbiy yurishlari, fath-u zafarlarini ham
kuylashga qaror qildi. Biroq dostonda yetti donishmand obrazi ahamiyatli
obrazlar qatorida qoldirildi.
Navoiy o‘z dostonida Iskandami komil inson obrazida tasvirlashni
xohlagan va shuning uchun Iskandami donishmanlar orasida, ulardan nasihat
tinglaydigan, savollar berib, javob oladigan va ularga amal qiladigan adolatli
Aoh etib tasvirlagan. Navoiyning yetti donishmandi quyidagicha: Aflotun
filotun), Suqrot, Balinos, Buqrot, Hurmus, Farfmyus va Arastu.
Arastu — yunon faylasufi Platonning shogirdi bo'lgan Arestotelning
Sharqona nomi. U 384 yilda Egey dengizi bo'yidagi Stagir shahrida tug‘ilgan
t^ni tufayli ba’zan uni Arastu Straniriy deyishadi). Ellada Ittifoqidan ajralib
Do'stlaringiz bilan baham: