intilayotgan, o‘z harom xo‘rliklarini zamonaga to ‘nkayotgan kaslar qilmishlaridan
м 9. Н осиров. О б р а зла р д а у с л у б ж и л о л а р и . Т о ш ке н т, « Ф а н » , 1 99 1,17-бет.
riicqan insonlarga toza havolami, fayziyob salqin bog‘-rog‘lami, osuda oqimni,
fc c b a x sh va pokiza tonglami ko‘rsatish ishtiyoqi shoirga «zamon farroshi»
n b h «orzusi»ni uyg'otadi. U
bu ko‘hna ochunni butun illatlardan birato‘la
к е б qilib, odamlarga go'zal va pokiza hayotni hadya etishni xohlaydi. Shoir
^■ pnning butun xor-u xaslari, chirkinliklarini supurib-sidirib, harom luqmalar
^B riovchi «ham tovoqni, ham qozonni» halollab ham toza havo tuymaydi. U
e r o n n in g Oyini kul bilan «dog‘idan xoli bo‘Iguncha>> yuvib, «osmonning islarini
^■hyulqib» hammayoqni yaraqlatib qo‘ymoqchi bo‘ladi, toki, zamona o ‘sha
ppD:r odamlar bilan dog‘lar, islar bosgan fayzsiz uyga aylanib qolmasin. Olloh
Ь к ^ г г а т qilgan bashariyatning tubanlashuvidan xavotirda, ozurda bo‘lgan shoir
^ B q a d a r giryonki, u ko‘z yoshlari bilan guzarlarga, ko ‘ngillarga suv sepmoq
B gnfi va shundan so‘ng «xiyonatni, hasad, o‘chni va gumonni» supurmoq bo‘ladi.
■symgi satrlarda esa zamonani johillardan, xurofot-u xudbin rayosatdan
^ ■ m o q c h i bo ‘lish endi faqat orzu, niyat, xayol emas, balki asl tomiri, ildizi
fceilarga borib tutashganini his qilgan farzandning buyuk maqsadi, maslagi kabi
■ ^raydi:
■Bpurgaydim xurofotni, jahl, xudbin rayosatni,
■frlatib changini k o ‘kka olomonni supurgaydim.
E c h ik Mirzo bo‘lib Iqbol ulusga yaxshiliq aylab,
“Yomonliq bo ‘lmag‘ay bo‘lg‘ay” har yomonni supurgaydim.
Shoir Iqbol M irzoning ushbu she’rida shoir shaxsidagi insonparvarlik,
lo‘g ‘r ilik , haq va adolatga , insonga mehr - m uruw at va qadr-qimmat, olijanoblik
va bag‘rikenglik namoyon bo‘ladi va bu fazilatlar uning qalamiga mansub boshqa
ko‘pgina she’rlaridagi obrazlami ham ichdan nurlantirib turadi. Shoir insonlardagi
ezgu fazilatlaming yanada kamol topa borishi va shu y o i bilan inson g'ururi,
nomusi, sha’ni ham da qadr-qimmatining ulug‘lanishini istaydi va shu maqsad bilan
qalam tebratadi.
32
I Shoir shaxsining badiiy obraz bilan birikib ketishi ijodning tabiati, mazmuni,
e W i y a t i bilan ham bog‘liq. Yaratilgan har bir haqiqiy
san’at asari mohiyatan
■fcom ing qalb parchasi, ijodkor esa o‘zi mansub bo‘lgan ona yurtning
fc b a n d i. M ana shu mansublik shoir yurakni to ‘lqinlantiradi, o‘zi bog'langan
fcroqqa ilhaqlik, o‘zi mansub elga eldoshlik, darddoshlik, g‘am xo‘rlik uni bir
■ p tark etmaydi. «Iltimos, suyanmangiz, Dunyongiz hansiragan» deb tugallanadi
■Sayyidning «Iltimos, suyanmangiz» nomli she’rining birinchi bandi. To'qqiz
Sheiddan iborat she’m ing keyingi bandlarida bugungi dunyoni holdan toydirgan,
■ш zir titratgan holatlar, bu ozurda dunyomiz oldidagi hijolat-u xavotir, achinish
■ ^ ‘ulari ta ’sirli poetik talqin qilinadi. «Holdan toygan, sizni suyib, suyab»
H n o lg a etkazgan otangizga suyanish uning o‘zi kabi qartaygan dunyoni yanada
B^qtiradi. Keksa otasiga suyanishdan or qilmaslik xudbin, loqayd kimsalaming
■ T idan keladi. Buning ortidan esa ularga johillik o‘z eshiklarini ochib turibdi:
Do'stlaringiz bilan baham: