к , xalqim, jafokash, jabrdiyda xalq,
kechmishing ertakka yo‘yib yuborma.
Kzr barmog‘ini tutganliging haq,
■ k ch qachon bu qo‘lni qo‘yib yuborma!.
I^Aytgil, do‘stim, nima qildik Vatan uchun?!», B-152)
^ k o ir qaysi yo‘nalishda yozmasin, xoh u modem bo‘lsin, xoh an’anaviylik yoki
[•o-sarbast she’rlar bo‘ladimi, faqat va faqat to‘g‘ri yoza bilsa, shuning o‘zi kifoya,
Ifcgan edi bir suhbatda 0 ‘zbekiston Xalq shoiri Iqbol Mirzo.
“... to‘g‘ri yozish..”
Bfeganda haqiqat va haqqoniylikni nazarda tutgan shoir, chamamda. Zero,
Bybarakallachilik va “tuyg‘ular qofiyabozligi” she’ming, so‘zning faqat qadrini
leshiradi. Ijodkoming san’atkorligi to‘laqonli obrazlarida, “...umuminsoniy dardni
H^axsiy darddek, shaxsiy dardni umuminsoniy darddek
kuylay olishi” (A.
Ccipov)da.
Shoir o‘z uslubini poetik obrazlarda akslantirar ekan, u qalb kechinmalari-yu
l:s h iy olamini, qo‘liga qalam tutqazgan his tuyg‘ularini syujet va voqea tarzida;
■peyzaj yoki tasvir tarzida; kayfiyat va ruhiy holatning shaklini rassomona quyuq
I rsnglarda (bo‘rtma obrazlarda) chizish tarzida ifodalashi mumkin. Albatta,
H b e ’riyatning ifoda shakllari, vositalari, printsiplari, ruhiyati o‘zgaruvchan
I -odisalardir. Ammo asrlar osha saqlanib kelgan ifoda tarzlari mavjud. Zero, “har
I qanday yangilik unutilgan eskilikdir”. Sirojiddin Sayyidning syujet motivizatsiyasi
I isosiga qurilgan quyidagi she’rida xalqona lirik uslub go‘zal falsafiy xulosa bilan
■boyitilganining guvohi bo‘lamiz:
I Sherobodning qirlarida buzoqqinang qochdi, qiz.
I Buzoqqinang sendan xiyla uzoqqina qochdi, qiz.
I Buzoqqinang qochmay o‘lsin yeru ko‘kni bir qildi,
I O'sha kundan mening chaqmoq xayollarim qirqildi.
I Sherobodning qirlarida yellar neni izlaydi,
26
B jb u z o q n i izlaydirsan, onang seni izlaydi.
b e bildim dunyolari qochqin dunyo ekandir,
B ro b o d n in g yellariday shoshqin dunyo ekandir.
■ fngra mendan chilvir-chilvir kokillaring qochdilar,
B q m oqlaring, soylaringu sohillaring qochdilar
fad i bildim, dunyolari yolg‘on dunyo ekandir,
B srobodning qirlarida qolg‘on dunyo ekandir.
■fcuydim» she’riy to ‘plami, B-48)
Lirik qahramon ko‘ngliga cho‘g‘ solgan oniy kayfiyat uning dunyo haqidagi shu
B fiy a tg a c h a bo‘lgan to ‘xtamlarini o ‘zgartiradi. Uning oddiy so‘zlashuv uslubida
■Endi bildim..» degan e ’tirofi o'quvchi bilan lirik qahramon o‘rtasida qalban
j^pnlikni paydo qiladi. Fikrga asoslangan u yoki bu mushohadani e ’tirof etish,
зкг aytish uslubida yozilgan she’m i esa Iqbol Mirzoning quyidagi misralarida
le a ta m iz :
fadan ketib, el bo‘lganni kim biladi?
B n axtargan go‘shtxo‘rlarga yem bo‘ladi
В
qonasa ona tuproq em bo‘ladi,
mrtgil, do‘stim, nima qyildik Vatan uchun?
B chongacha qoming o ‘ylab o ‘tadirsan?
B chongacha ko ‘kdan chalpak kutadirsan?
Wbar Vatan bitta, sen ham bittadirsan,
fekytgil, do‘stim, nim a qildik Vatan uchun?!
(«Aytgil, do‘stim ,...», B-3)
Ijtimoiy ongda yuzaga kelgan o‘zgarishlar ifodasi sifatida ko‘ngil
■myosining teran qatlamlariga kirib borish, o‘zgarayotgan m a’naviy olamni idrok
itishning yangicha shakl-tamoyillarini kashf etish uslubiy-shakliy izlanishlar
qo‘lamini belgilab bera boshladi. Yuzaga kelgan ijodiy erkinlik sharoitida ko‘p
■jatlamli she’riyat takomili ko‘zga tashlanadi.Tabiat farzandi bo‘lgan insonning
ko'ngil iztiroblari shu ona tabiat bilan uyg‘unlashib mushtaraklashishi kabi ezgin
bir kayfiyatni shoir Faxriyor shunday tasvirlaydi:
Do'stlaringiz bilan baham: |