Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти, 1993 йил

М.X.
) хусусият
-
ларининг фаолияти беш хилдир (кўриш, эшитиш, 
ҳид сезиш, таъм­маза билиш ва тери сезгиси – 
М.X.
). Таъм билиш сезгиси билан инсон ширин ва 
аччиқни бир­биридан ажратади, аммо гўзаллик 
билан хунукни, зарар билан фойдани ажрата 
олмайди.
Инсон бахт­саодат нимадалигини тушунган 
бўлса­ю, унга эришишни мақсад қилиб олмаса, 
ғоя ва хоҳишига айлантирмаган бўлса, унга 
нисбатан озгина бўлса­да шавқ ва завқ сезмаса, 
истак ва мулоҳазасини, куч ва қувватини бошқа 
нарсаларга сарфласа, бу қилмишлари ёмон ва 
ноўриндир...
Инсонлик моҳияти ҳақиқий бахт­саодатга 
эришув экан, инсон бу мақсадни ўзининг олий 
ғояси ва истагига айлантириб, бу йўлда барча 
имкониятлардан фойдаланса, у бахт­саодатга 
эришади.
* * *
Кишилар жисмоний ва туғма қобилият, куч­қув
-
ватда бир­бирларидан ортиқ­кам бўладилар.
Кишилар ўз даражаларида бир­бирларидан ор
-
тиқ­кам бўладилар. Бу даража уларнинг касб­ҳу
-
нар ва билимларининг ортиқ­камлигида ифода
-
ланади.
Бир жинсдаги касб­ҳунар ва билимларнинг ор
-
тиқ­камлигига қараб одамлар маълум хислат – фа
-
зилат касб этадилар. Бу фазилатлар кишилардаги 
истеъмол ва қобилият даражаси етук ва нуқсонли 

---

290
бўлишига боғлиқдир. Таълим­тарбия аҳллари ҳам 
билимларининг даражасига қараб бир­бирларидан 
фарқ қиладилар, ортиқ­кам бўладилар. Уларнинг 
баъзи бирларида кашф, ихтиро қуввати бўлмайди, 
баъзиларида эса бу қувват камроқ бўлади.
* * *
Инсоний вужуддан мақсад – энг олий бахт­сао
-
датга эришувдир; аввало у бахт­саодатнинг нима 
ва нималардан иборат эканлигини билиши, унга 
эришувни ўзига ғоя ва энг олий мақсад қилиб 
олиши, бутун вужуди билан мафтун бўлиши керак. 
Кейин бу бахт­саодатга олиб борадиган иш­амал 
ва воситаларнинг нималардан иборат эканлиги
-
ни билиб олиши зарур. Сўнгра эса бахт­саодатга 
эриштирадиган ишларни шахсан бажаришга 
киришмоғи лозим бўлади.
Бахт­саодатга эришув ва туғма қобилиятлар
-
нинг ривожланиши ўз­ўзича бўлавермайди, балки 
бу масалада қандайдир бир муаллим ёки раҳбарга 
муҳтожлик туғилади.
Ўзидан бошқаларга раҳбарлик қилиш, уларни 
бахт­саодатга эришув даражасига кўтариш ҳам 
ҳар кимнинг қўлидан келавермайди. Кимда би
-
ровни бахт­саодатга эриштириш, зарур бўлган 
иш­ҳаракат кабиларга руҳлантира олиш қобилия­
ти бўлмаса ва бу иш­ҳаракатни бажара олишга 
қудратсиз бўлса, бундай одам сира ҳам раҳбар 
бўла олмайди.
Баъзан раҳбарлар бир шаҳарнинг соҳибкори, 
шаҳар халқи ҳаётига тегишли ишларда тадбиркор 
бўладилар. Улар бу йўл­йўриқларни ўтмишда кеч
-
ган бошлиқлардан ўрганадилар, лекин шу билан 
бирга, раҳбар келажак учун ўтмишдаги расм­ру
-
сум, йўл­йўриқларни ислоҳ қилишни лозим ва 
фойдали топса, турмуш шароити тақозосига қараб 
уларни ўзгартиради. Шунингдек, ёмон одатларни 

---

291
ўзида ифодаловчи ўтмишни ҳам ўзгартирмоғи ке
-
рак. Акс ҳолда ўтмишнинг талабларига риоя этиб, 
унинг кайфияти сақланса, турмушда ҳеч қандай 
енгиллик, ўзгариш ва ўсиш ҳам бўлмайди.
* * *
Шаҳар аҳлларида вужудга келган бахт­саодат 
уларнинг жисмоний ҳаракатлари натижасида 
қўлга киритилган фазилатнинг ортиқ­камлигига 
қараб бўлади, улардаги эришилган завқ­лаззат
-
нинг ортиқ­камлиги ҳам шу тахлитда бўлади.
Ўтмишдагилар ўзларида бўлган завқ­нашъа, 
лаззатни ўзларидан кейин келадиган авлод 
орқали наслдан­наслга қолдириб келадилар. Шу 
тартибда вақт ва замон ўтиши билан кишиларда 
завқ устига завқ, нашъа устига нашъа қўшилиб, 
улардаги лаззатланиш, завқланиш объекти орта 
боради. Мана бу ҳолни биз фаровонлик, ҳақиқий 
бахт­саодат деб тасвирлаймиз.
Бахт­саодатга эришув йўлида нимаики (ахлоқ, 
касб­ҳунар кабилар) ёрдам берса, уни сақламоқ ва 
мустаҳкамламоқ, нимаики зарарли бўлса, уни фой
-
дали нарсага айлантиришга ҳаракат қилмоқ зарур.

---

292