Abduhamidov F. A

Xo’llash 

Xo’llamaslik 

 

 

Keng idishda suyuqlik sirtining egrilanishi 

 

 

Xo’llovchi suyuqlikda egrilanish 

burchagi θ o’tkir bo’ladi. 

0≤ θ<

𝝅

𝟐

 

Xo’llamaydigan suyuqlikda egrilanish 

burchagi θ o’tmas bo’ladi. 

𝜋

2

<θ<π 

---

 

55 

Molekulyar fizika 

axamiyatga  ega.  Bunday  naychalarni  kapilyar  naychalar  yoki  kapilyar 

(lotincha “kapilya” – soch tolasi degan manoni bildiradi) deb ataladi. 

        Kapilyarlarda  suyuqliklar  sirti 

yarim  sfera  shakliga  yaqin  shaklga 

ega  bo’ladi.  F

s

  sirt  taranglik  kuchi 

uzunligi  kapilyarning  ichki  aylanasi 

uzunligi  l=2πR  ga  teng  bo’lib,  sirt 

taranglik kuchi quyidagicha bo’ladi. 

 

      Suyuqliklarni  kapilyar  bo’ylab 

ko’tarilishi  yoki  tushishi  suyuqliklar 

ning  F

s

  sirt  taranglik  kuchi    kapilyar 

da P suyuqlik ustunining og’irlik kuchiga teng bo’lganda to’xataydi. 

2

P

R hg





 

Bu yerda: h - kapilyardagi suyuqlikustunining balandligi. 

Bundan 

2

2

2

2

2

s

F

P

R

h

R

g

R

g

R

g

Rg

 



 

 

 











 

 

        Shunday  qilib,  kapilyarda  suyuqlikning  ko’tarilish  yoki  tushish 

balandligi kapilyar radiusiga teskari proporsional ekan. 

 

       Bir-biriga  yaqin  joylashgan  parallel  plastinkalar 

orasida xo’llovchi suyuqlikning ko’tarilish balandligi (47-

rasm). 

      Plastinkalar  orasidagi  masofa  d.  Plastinkalar  orasida 

suyuqlikning  ko’tarilish  balandligi  h,  diametri  d=2r 

bo’lgan naychaga qaraganda 2 marta kichik bo’ladi. 

2

h

gd







 

 

         Kapilyar xodisalar tabiatda va texnikada katta ro’l o’ynaydi.  



  Suyuqlik  o’simliklarning  poyasi  va  tanasi  bo’yicha  kapilyar  xodisalar 

sababli ko’tariladi;  



 

Tuproq  kapilyarlari  bo’ylab  suv  chuqurliklardagi  qatlamlardan  yuqori 

qatlamlarga ko’tariladi.  



  Pilik kapilyari bo’ylab moylovchi modda (pilik moyi) ko’tariladi; va h.k. 

 

 

2

s

F

R

 



---

 

56 

Abduhamidov F.A.