Abduhamid nurmonov

M
ctokh
,  ripmmnnbi  n  Mcrojrojiornsi  riopo>Kaaiomeir 
ipaMManiKH. — MpoGjicMbi  nopojKiraiomcii lpaMManiKH.  —
M„  1976, 
c. 
5.
2 E/ibMc/iee JI. 
nonsiTiie ynpaiuicnnsi. — 
3
BcrnimcB 
B.A. 
McTopnn si
3
i>iK
0 3
nanri>i 
XIX II XX 
BCKOB B OMCpKaX 
11
 
H
3
BJICHei
ihbx
. 
H.II. — M.,  1960, c. 47.
9
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

T o ‘g‘ri,  70—80-yillarga qadar bo‘lgan o ‘zbek tilshunosligida ham 
sistcmaviylik  alomatlarini  inkor  qilib  bo'lmaydi.  Chunki  har  bir 
yangi  fan  yo‘nalishi  eskisi  bag‘rida  shakilanadi  va  undan  o ‘sib 
chiqadi.  F.Mikushning ta'kidlashicha,  har qanday lingvistik yo‘na- 
lish  maMum  m a’noda  strukturalizm  elem entini  o ‘zida  namoyon 
qiladi.  Lekin  tilning  tipik  strukturasini  aniqlam agan  va  unga 
suyanmagan biron bir yo'nalishni struktur yo'nalish sifatida baholab 
boMmaydi'.
0 ‘zbck  tilsh u n o slig id a   ham   sistem av iy   tilsh u n o slik n in g  
metodologiyasi  va  tekshirish  metodi  70-yillardan  boshlab  om m a- 
lashgan  ck an ,  b u n d a n   oldingi  ta d q iq o tla rd a n   sistem aviylik 
tamoyillarini  qidirish  ortiqcha.
L.S.  Barxudarov  ham  an'anaviy  tilshunoslik  struktur  tilshu- 
noslikda  boMgani  kabi  distributsiya,  transformatsiya,  B I  bo'yicha 
tahlil,  binar oppozitsiya  singari  qat'iy  ilmiy  tadqiqot  usullariga  ega 
emasligini  ta'kidlagan cdi1
 2.
An'anaviy  tilshunoslikka  zid  qo ‘yilayotgan  sistemaviy  tilshu- 
noslikni  «ilg‘or  ti!shunoslik»  sifatida  talqin  qilish  ham  no o ‘rin. 
A w alo,  sistemaviy tilshunoslik vakillarining qarashlari  bir xil emas, 
hatto ko‘p  hollarda bir-biriga zid  kcladi.  Xususan,  F.dc Sossyurning 
o ‘zi  tilshunoslikni  ichki va tashqi  lingvistikaga ajratgan  holda,  faqat 
ichki  lingvistika  yuzasidan  fikr  yuritadi.  Tashqi  lingvistika  uning 
nazaridan  chetda  qoladi.  F.dc  Sossyurning  til  substansiya  emas, 
shakldir,  degan  qarashi  struktur  tilshunoslikning  glosscm atika 
yo‘nalishining  bosh  g'oyasi  boMib  qoldi  va  ular tilni  moddiylikdan 
uzilgan  sof  m unosabatlar  sistemasi  sifatida  talqin  qildi.  Tilning 
tuzilish  birliklari  o'rtasidagi  munosabatlarini  o ‘rganish  tilshunos- 
likning  asosiy  vazifasi  hisoblandi.  Lckin  til  va  jam iyat,  til  va 
so‘zlovchi  shaxs,  til  evolutsiyasi,  adabiy  til  va  xalq  shevalari 
o ‘rtasidagi munosabat,  til va tafakkur,  matn lingvistikasi, til cstetikasi 
singari  qator masalalar uning  nazaridan  chetda  qoladi.  Funksional 
lingvistika  yo‘nalishi  csa  F.de  Sossyurning  nutqiy  faoliyat  til  va 
nutqning o ‘zaro munosabatidan  iborat degan qarashini  rivojlantirgan
1