A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

XIV  bob
 
 
O‘simliklar, hayvonlar va  
mikroorganizmlar seleksiyasi
60- §.  Madaniy o‘simliklarning kelib chiqishi 
markazlari va ularning xilma-xilligi 
VI
 
BO‘LIM
SELEKSIYA  ASOSLARI
Osimliklar, hayvonlar va 
mikroorganizmlar seleksiyasi

---

142
SELEKSIYA  ASOSLARI
VI BO‘LIM
Abissiniya  (Efi
o piya) 
markazi  (arpa,  banan,  kofe  daraxti  va  boshqalar 
vatani),  Markaziy  Amerika  (oshqovoq,  loviya,  makkajo‘xori,  qalampir, 
g‘o‘za,  kakao  daraxti  vatani),  Janubiy  Amerika  markazi  (kartoshka,  ana­
nas,  tamaki  vatani)  kiradi.  Hozirgi  vaqtda  markazlar  soni  12  tagacha 
ko‘paytirilgan.  N.I.Vavilov  kollek siyasining  tarixida  qora  kunlar  ham 
bo‘lgan. 1940 yili soxta ayblar asosi da qamoqqa olinadi va 1943­ yili Saratov 
qamoqxonasida  holsizlanib  (ochlikdan)  hayotdan  ko‘z  yumadi.  N.I.Vavilov 
kolleksiyasi  Sankt­Peterburg  shahridagi  o‘simlikshunoslik  institutida 
saqlangan.  Shahar  fashistlar  qur shovi da  qolgan  vaqtda  institut  xodimlari 
butun shahar aholisi bilan birga ochlikni boshidan kechirishlariga qaramay, 
kolleksiyada  saqlanayotgan  urug‘larning  bittasiga  ham  xiyonat  qilmadilar. 
N.Vavilov kolleksiyasining subtropik o‘simliklariga tegishli juda katta qismi 
O‘zbekiston  O‘simlikshunoslik  institutida  hozirgi  kunda  ham  saqlanmoqda 
va unlardan yangi navlarni yara tishda foydalanilmoqda. 
Rossiyada  saqlanayotgan  kolleksiya  320  000  dan  ortiq  namunani  o‘z 
ichi ga  olib,  1041  o‘simlik  turiga  mansub.  Bularga  yovvoyi  tur  mada niy 
o‘simliklarning  avlodlari,  eski  mahalliy  navlar  kiradi.  Dunyo  genofon­
didan  olimlar  xo‘jalik  jihatdan  qimmatli  hisoblangan  belgilarning  genetik 
manbalarini tanlab oladilar. Bularga hosildorlik, tezpisharlik, kasalliklar va 
zararkunandalarga, qurg‘oqchilik va boshqa ta’sirlarga chidamlilik belgilari­
ni misol qilib ko‘rsatish mumkin. Zamonaviy genetika uslublari, o‘simliklar 
seleksiyasida  misli  ko‘rilmagan  yutuqlarga  erishishga  imkoniyat  yaratadi. 
Masalan, yovvoyi g‘o‘za qimmatli genlari asosida yaratilgan «Toshkent» nav­
lari o‘z vaqtida vilt kasalligiga chidamli eng yaxshi nav hisoblangan.