A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

Fotosintez 
sxemasi.
Xlorofill

---

75
HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI
III BO‘LIM
1.
2.
3.
Fotosintez deb nimaga aytiladi?
Fotosintez jarayonida  nimalar ro‘y beradi?
Fotosintez  jarayonida  atmosferaga  chiqadigan  kislorodning  manbayi 
nima?
32- §.  Xemosintez
1.
2.
3.
o‘simliklarning kosmik ahamiyatini tushuntirib bering.
Suvning fotolizini tushuntiring.
Qaysi organizmlar fototroflar deyiladi?
33- §.  4- laboratoriya mashg‘uloti
Amilazaning kraxmalga ta’siri
Shunday qilib quyoshning yorug‘lik energiyasi organik modda (glukoza)
ning kimyoviy bog‘lari energiyasiga aylanadi.
Tarkibida xlorofill pigmenti bo‘lmagan ayrim bakteriyalar ham organik 
birikmalarni  hosil  qilish  qobiliyatiga  ega.  Ular  anorganik  moddalarning 
kimyoviy reaksiyasi tufayli hosil bo‘lgan energiyadan foydalanadi. Kimyoviy 
reaksiyalar energiyasini hosil bo‘layotgan organik birikmalarning kimyoviy 
energiyasiga aylantirish 
xemosintez
 deb ataladi. Bularga bir qator mikroor-
ganizmlar: ammiak  ni azot kislotaga aylantiruvchi nitrifikator bakteriyalar; 
ikki valentli temirni uch valentli temirga aylantiruvchi temir bakteriyalari; 
vodorod  sulfidni  sulfat  kislotaga  aylantiruvchi  oltingugurt  bakteriyalarini 
misol qilib ko‘r satish mumkin. Atmosferadagi azotni o‘zlashtiradigan ayrim 
erimaydigan mine rallarni o‘simlik tomonidan o‘zlashtiriladigan shakllariga 
aylantiradigan xemo sintetik bakteriyalar tabiatda moddalarning aylanishida 
muhim ahamiyatga ega.
Energiya vodorod, vodorod sulfid, oltingugurt, temir, ammiak, nitrit va 
boshqa anorganik birikmalarning oksidlanishidan ajralib chiqishi mumkin.
Anorganik moddalardan organik birikmalarni sintez qilish qobiliyatiga 
ega bo‘lmagan organizmlar, ularni tayyor holda oladi. Bunday organizmlar 
geterotroflar
 deb ataladi. Bularga ko‘pchilik bakteriyalar, zamburug‘lar va 
barcha hayvonlar kiradi.
Amilaza  fermenti    kraxmalni  shakargacha  parchalaydi.  Amilaza  fermenti 
unayotgan  donlarning  tarkibida  va  odam  so‘lagida  ko‘p  bo‘ladi.  Shuning  uchun 

---