A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

riboza
 
va 
dezoksiribozadan
  iborat.  Riboza  va  dezoksiribozaning  molekulasida  5 
ta uglerod atomi bo‘ladi, glukozada esa uglerod atomlarining soni 6 taga 
teng.
Dezoksiriboza  tarkibida  bir  atom  kislorod  yetishmasligi  bilan 
ribozadan  farq  qiladi.  Bu  ikkala  monosaxarid  bir  polinukleotidda  va  bir 
nuklein  kislota  tarkibida  bir  vaqtda  hech  qachon  uchramaydi.  Bir-biri 
bilan  har  doim  faqat  ribonukleotidlar  yoki  faqat  dezoksiribonukleotidlar 
hosil qilib birlashadi. Shunday qilib, bu ikki xil monosaxarid ikki tipdagi 
polinukleotidni va  shu tufayli ikki xil nuklein kislotani hosil qiladi. 
DNK  molekula  massasi  juda  katta  bo‘lgan  qo‘sh  zanjirli  polimer 
birikma  hisoblanadi.  Bitta  molekula  tarkibida  haddan  tashqari  ko‘p  nuk-
leotidlar bo‘ladi (31- rasmda DNK molekulasining tuzilishi tasvir langan). 
DNK molekulasi qo‘sh zanjirdan iborat. Qo‘sh zanjir bir-biriga to‘la mos 
keladi  va  komplementardir.  Zanjirlarning  bir-biriga  mos  va  komplemen-
tar  bo‘lishi  ham  bir  zanjirdagi  purin  asosi  qarshisida  pirimidin  asosi 
bo‘lishi ni talab qiladi. Purin asosida A va G kirsa, pirimidin asosiga TS 
va  T  kiradi.  Adeninga  doim  Timin  komplementar,  guaninga  esa  tsitozin 
komplementardir. A-T o‘rtasida ikkita vodorod bog‘, G-TS o‘rtasida uch-
ta  vodorod  bog‘lar  bo‘ladi.  DNK  qo‘sh  zanjirining  hosil  bo‘lishi  nukleo-
tidlar  o‘rtasidagi  komplementarlik  bilan  bog‘liqdir.  DNK  molekulasida 
oqsil sintezi to‘g‘risida axborot joylashgan. Shu bilan birga DNK moleku-
lasi ana shu axborotning nusxasini ko‘paytirish xususiyatiga ega. Bu tirik 
organizmlar haqidagi irsiy axborotni aniq holda nasldan naslga o‘tkazish 
demakdir.

---