A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Mâverâünnehrin dışarı ile olan bütün bu ticareti, Ticareti İdare î 6. ncı asırda bile pek az sermaye ile idare olu-
Eden Sermaye nan ehemmiyetsiz bir ticaretti. İ 55 7 de Hindistan::.
şimalden ticaret yolu bulmak ve İngiliz emtiasına pazar aramak maksadıyla Khıyva ve Bukharaya gelmiş ve mühim bir seyahatname yazıp bırakmış olan İngiliz tüccarı Jenkinson, o vakit daha «Sarı Kamış» a dökülen «Özboy» üzerindeki «Vezir» şehrine geldiğin­de, İktisadî durumu kötü görmüştür. İngiliz seyyahı bu ülkenin gayet yoksul olduğunu, ticaretinin hiçbir ehemmiyeti haiz olmadığım, her yerde hükümet adamlarının ve ahalinin hediye istiyerek dilenmek ve gümrük almak bahanesiyle ecnebî ticaret kervanlarını yağma etmekten başka işleri olmadığını söylüyor. Jenkinson, Khorezmin payitahtı olan Ürgenc de ancak dört parça kumaş satabilmiştir. Orada bile bozkırla ticaret, para ile olmayıp, mal değiştirme usulünde imiş. Bukharaya gel-
^3ÖS) Ayni hususiyeti ozamanın rus kayıtlarından da öğreniyoruz; bk.
-Russkaya İstoriçeskayaBiblioteka, XV, 17.
ciiğinde burasının Çin ile de hiçbir ehemmiyetli ticareti olmadığını gör­müştür. Khorezm ve Bukharanın mühim ithalâtı Iran ve Hindden geli­yordu. Fakat Jenkinson, İran ithalâtının da zikre değmiyecek derecede ehemmiyetsiz olduğunu, ahalinin pek yoksul bulunduğunu kaydetmiş­tir¹⁰⁰). Kazan Tatar tüccarları daha 18. inci asırda da Rusyanm Tür­kistan ile ticaretinde vasıtacılık ediyorlardı. Bunlardan 1 750 yılında. Bukhara ve Khıyvaya giden Khayalin, Nazarov ve Şerif Bikmetov adın­daki tüccarlar, hiçbir kâr edemeden, kazanmadan geri döndüler. Khıyva-Ürgencde ticaret yalnız cuma günleri olurmuş. Urgencde bunlar hiçbir şey satamamışlardır ¹⁷⁰). Dikkate değer ki, îngilizler Mâverâün- ııehir şehirli tüccarlarını «Bukhârî» diye adlandırmayıp «Çatağay tüc­carları» diye adlandırmışlar; ama bozkırlı Özbek, Mangıt-Nogay ve Kazan tüccarlarına «Tatar tüccarları» demişlerdir. Demek ki İngilizlerle temasta bulunan yerlerde, Özbek zamanında da Mâverâünnehrin eski Kent Türk ve Taciklerini umumiyetle «Çağatay» diye adlandırmak^- âdeti olmuştur. Netekim Balkh ve Badakhşan taraflarında da öyle idi.