A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

göre dua eder gibi) dolaşan ve dönen zaman»; «Alqa-Köl sula­ma» yani «Sır Derya cenubunda, Mirza Çölü hududunda olan Alka Göl adındaki tuzlu göllerden su içilen zaman» demektir.
Ozamamn göç acılarını hatırlatan şiirlerdeh biri Karakalpak hanları torun­larından Sultan Ahmet Canturın ^ıu;)m naklettiği parçalardır ki aşağıdaki mısra­lar ondandır:
Mmav zaman qay zaman qısqan zaman Basımızdan baq devlet uç qan zaman Şuburganda izinnen şah buraydı -f Qahtar-dagı qar cavgan qıstan caman.
Yani: bu ne zaman, nasıl zaman, ne sıkıntılı zamandır! Başımızdan devlet kuşunun uçtuğu (yani talihin bizi bıraktığı) bir zamandır. Sürüyüp giderken izin­den toz bürüyüp kapatıyor. Öyle ki kışın Kantar (ikincikânun) ayında kar yağan kıştan daha yaman! ^{158 159 160 161}).
Kazak halkı ancak son Bolşevik devrinde, 1918 yılında çıkan aç­lığı ve kıtlığı, iiç yüz yıl önce geçen bu «aktaban şuburundu» ya ben­zetiyor.
Kalmuklarm bozkıra istilâsının faydalı denilecek bir ciheti varsa o da, göçebe ahalinin zaruret dolayısıyla verimli yerlere gelerek ekin­cilik hayatına geçmek mecburiyetinde kalmalarıdır. Bugün Zerefşan havzasında ve Ferganede bulunan Naymaıi, Calayır, Kıpçak ve Uysun gibi uruklar buralara daha ozaman gelip yerleşmişlerdir. Sonradan yani Kalmuk kargaşalıkları yatıştıktan sonra da bu urukların ancak yarısın­dan azı geriye, «Yedisu» ve «Arka»ya dönebilmiştir. O cümleden «Sa­dır» uruğunu sayabiliriz, ki bunlardan 12.000 ev şimdi Bukharanm Kermine civarında, yalnız 9.000 evi de eski yurtları olan «Yedisu» da («Lepse» sınırında) bulunuyor. MâveTâün'ne'hirdeki Özbek urukları­nın mühim bir bölümü ise Doğu Bukharaya, Çaganyan, Hisar ve Balkh taraflarına geçti. Böylelikle daha önce oralarda yaşıyan ırkdaşlarmı çoğalttılar. Bunlardan göçebe olanlar mecburen ekinciliğe geçtiler, şehir ve köylere yerleştiler. Bu hareketten bozkırlıların daha geniş ölçüde is­kânı yolunda istifade etmek için galiba Sır Deryanın ozamanki durumu, aldığı cereyan, ilerde anlatacağımız üzere, elverişli olmamıştır. Bunun­la beraber 19. uncu asrın başında Mâverâünnehirde ve Khorezmde göze