A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

191diJJİ* lj L.-^Vr⁴' C>'-1 Joj diU £ l_;* ıj\£-
o-l _EÇ> Ojl.% jL-J «tfjTVl 0-1- j\> jVfjU-J jA.*. j-ul

192bj*Jü» lUl <*»:> ■C-.'V jü-J o?^

193^2:{()) Bu satırları yazan müellifin komşu köyüne mensup olan ‘Arif Sayrânî mektubunda şöyle diyor:1: ö'S*:* E’-* Jr. fa
. j-c v> y S j. ouiJu d' «>->'.>
û'fa" J d JL? L-ı L. jl*y. Lij
Vt. ö'YJı j ju .)' ^U» d ol'Jı j!j Bu mektup Rızâaddin ibn. Fahreddinirrt
Atlıâr nam eserinde, C. II, s. 280 münderiç bulunmaktadır.

194 A lyJ u? 'Sj' -y*- v*3 •
^<3^ -»-V j- (Ahvâl-i Sefer-i Bukhârâ, vr. 61a).
•234) jLîi-t J\b. 3 3 .*= ^ll* J**")
t-ily.- ■ J' ^ c** C.İÎ w-}—J ^,.1.
0-v. tc* Jjl— Oa—İ «v> _sLe- c— l ©a-i- o-)*•*' OjC.J^IU- C-M* •
. j«_i—-yj c — . jc.a«J ^lVU. .

195^ jl/b^ JiK-.lr Uli t c-1 Jİ tr ^
o^l-t I» -j' '’ Rızâeddin ibn Fakhreddin, Âth.âr. .
Orenburg, 1903, I, 215.

196-^;i,;) Mercanı, Miistefo.d ül-Akhhâr, I, 195; Akhund Q u r b a n a 1 i

197 âl i dî, Tavârikh-i Khamse-i Şarkî, s. 25.
-•*0 H, Vambery. Gcschiclıte Bokhara’s, II; 145,. 265. Emîr Nasrullah ve Abdüssameddin siyasetleri hakkında ozaman Bukharada bulunmuş olan Dr. W o i f ve Buruş vesairenin ifadeleri H o w o r t h, History of tlıe Mongols, II, 780,. 809 da hülâsa edilmiştir.
-^:ıs) Moskvitianin. 1842, N. 2 (şubat nüshası), s. 625-626. ,

198i.,„) Sadreddin Aynî, TAriklı-i Emîrdn-i Mangitiye, Taşkent, 1923, s. 46.
->4i) Bu hükümdarm son hayatı, tarafımdan 1914 te neşrolunan «Khudayâr Hanın Son Günleri» adlı ayrı bir risalede mufassal olarak anlatılmıştır. Khçkand hanlarının tarihi için H. H o w o r t h, History of the Mongols, II, 816-845 artık

199 avvcır Khiyva tarikh ve seyahatnamesi ünvaniyle 1875 te bazı ilâvelerle beraber basılmıştır.
-^i:;) Türkistan istilâ seferlerinin mufassal tarihi, haritalariyle beraber dört r-üd olarak M. A. Terent’yev tarafından telif ve neşredilmiştir (M. A. Terent’yev, İsteri ua. zavoyevanya Sredneıı Aziyi, 19061. Bu seferlerde Rus ordusiyle beraber bulunan Amerikalı muharrir Skayler de kendi müşahedatmı iki büyük cildde- neşret mistir (E. S c h u y 1 e r, Turhestan, î—II, London, 1877 ceman 876 sahife); bu eser sonra türkçeye tercüme edilerek İstanbulda Mvsa.vver Türkistan, tarih, ve seyahatnamesi ünvaniyle 1877 de basılmıya başlanmış ve İngilizcesinin yalnız­lık cildinden 255 inci sahifesine kadar gelmiştir.

200-’⁴-') Khıyva hanlığının Kongratlar devri Hov/orth, History of the Mon— ;;oR. II, 876-977 de ve N. V e s e 1 o v s k i’nin bu hanlığın tarihine tahsis edilen- eser: Orerk istorıko-gcograficeskikh svedenyi o Khivinskom Khanstve, Petersburg, 1877 cıe epeyi tafsilâtla yazılmışsa da bunlar başlıca rus menbalarma dayanmış- tardır. Bu hanlığın tarihine dair yerli müellifler tarafından vücuda getirilen ve nüshaları Petersburg ve Berlin kütüphanelerinde bulunan büyük eserlerin daha hiçbirisi neşrcdilmeıniştir. Rusların Khıyva seferleri tarihi G r o d e k o v, Khivinski ı'okhnd, 1873 go goda ünvaniyle 1SS3 te neşredilmiştir. Bundan maada bu seferler esnasında rus ordusunda bulunan «New-York Herald» gazetesi muhabiri Mac- G a han da Compagning on the Cxus and the Fail of the Kh’ıva, London 1874 nam eserini neşrelmiştir, ki daha o zaman türkçeye tercüme edilerek İstanbulda Mu-

201-^Ar,) Rusların. .Türkmenistan seferleri tarihi Grodekov tarafından Voyna v Türkmeniyi unvaniyle dört cild olarak 1883-4 te neşredilmiş; A. S e . in e n o v Oçerki iz istoriyi prisoydenenycı vol’noy Türkmeniyi. 1909 ve

202 k r i n e, The Heart oj Asta, s. 262-303 tarafından güzelce hülâsa edilmiştir.

203k) Moym, Altay, Törtovul; Cancar, Bayböri, Küçük-Calun, Bala-Çurm,-Kerki, Kırgız, Tobuklı, Taraklı, Kofirat, Karpık.

204^) Calqunbay, atası Biralı, atası Tuqı, atası Abılay.
^s) Rüstem Töre, Abılaym kardeşi. «Baqı» mn oğlu yahut .torunudur (Qur- banaîi Khâlidî, Tevârikh-i Khamse-i Şarqî, 474). Konşin’e göre Rüstem Sultan Ebülfayızm-oğludur (Zapiski Semipalat. podotdela geogr, obşc. I. 105).

205t») «Aya Köz», Temür selernâmelerinde «Ay Ögüz» tesmiye edilmektedir.
^J0) Cabay; atası Sanqay, atası Adiltöre, atası Köçek, atası Undan, atası
Sıgay-■ - *
it) Sıbaııqul, atası Cankhoca, atası Baraq.
i-) Doğu Kazak hanları tarihine ait malûmat, Krasovski, Obla'st si~ birskikh Kirgizov, Petersburg, 1868 de güzel hülâsa edilmiştir. Akhund Q u r- banali nin Tavârikh-i Khamse-i Şarcpsinde de çok kıymettar ve orijinal ınalû •mat toplanmıştır. Bizim mesrudatımızın çoğu, kendi toplamalarımıza dayanmak­ladır. ■

206^> «Volost» kelimesi «ulus» kelimesinin eski Edil Bulgarlarının şivesinden rusçaya geçmiş bir şeklidir. Bıılgarcada «ulug» sözü «vulug», «on» da «von» te­lâffuz edilmiştir. •

207^) «Mîrâb» su taksimatını idare eden memur, yahut köyağası. Eskiden buna türkçe olarak «tudhun» deniliyordu (bk. Mahmud Kaşgarî, Divân, I, 335, 311. 128). Türkler tarafından vaktiyle Doğu Avrupaya, Çine ve İrana kadar götürülen (bk. İbn Fadlân, 106) bu ıstılahın yerine faı:sı olan «mîr-âb» tâbirinin yerleşmesi, İslâm devrinde Tacik tesirini gösteren geniş İktisadî ve İçtimaî ıstılahlardan bi­lidir.

208'ıs) . V a m b e r y’nin verdiği malûmata göre {Westlichen Kültüreinj,üsse im Or.tçr,.' Berlin, 1906, s. 50) aslen Kırgız-Kazaklardanmış; ben bu zatı şahsen iyi tamyordumsa da menşeine ait böyle bir söz işitmedim.

209^) NaroclnoyeKhoziaystvo Sredney Aziyi. 1926. N. 6-7. s. 90 [Bu kitap ya­sıldıktan sonra demiryol hatları çoğalmıştır.]

210^) t. G o t t w a 1 d, Opisanye arabskikh rukapisey Kazanskago Universiteta, Kazan 1854. s. V.

211 Pisma İlminskago k Pobedonostsovu, Kazan, 1885. .s. 176.

212^> Bar t;h o 1 d, Istoriya Kulturnoy Jizni Turkestana. Taşkent 1927. s. 174

213 «Pud> 16,380 kilogramdır.

214^)Bk. Melkiy Kredit v Turkestane. Taşkent. 1915. 8. 111-112. ve Revoliut- siyonmy Vostok 1928. N 3.

215st.) «Yatak», Kazak-Kırgız şivesince «cataq»: göç taşıyacak hayvanları ol­madığından, göç edemeyip kışlak’ta kalan göçebelere denir, ki ziraatle de meşgul olurlar. Mahmud Kaşgarî’de III, 111 bu kelimeşeklinde yazılmıştır.

216^) «Pasulka» rusça «Posiulka»dan tarif ile rus köylerine itlâk olunur.

21719

218 1871, s. 248 de neşretmiştir.

219⁴³) Tilev Seydalin (doğrusu: Tilev Muhammed Seyidali oğlu) bu malû­matı Zapiski Orenburgskago Otdelenya JRfussk. Geograjiçeskago Obşçestv.r

220 Bu parça, Şunan oğlu Elcan, Qazaq Cer Tari qı Meselesi.
1926. s. 3 e güre alındı.

221ür») Bk. S e d e 1 n i k o v, Kirgizski Kary (= Rossiya ızd. D e v rey i n,a
XVIII) Petresburg 1902, s. 414.

222S e d e 1 n i k o v, aynı eser, s. 361.

223^,T) Rossiya izdanye D e v r e i n’a, XXI, Zapadnaya Sibir s. 529.

2244 8) Kuznetsov, Drevniye Mogili Minusinskago Okruga, Tomsk, 1889,
s 22-23.

225Kemenger oğlu Tarihi, Moskova, 1924. s. 20.

226Ayni eser. S. 36.

227Mirza çölü hakkında bk. B a r t h o 1 d * in Zap. Vost. Otdel. XXIH, •413-419: Murğab hakkında yine o, ayni mecmua, XX, 087 veBarthold, İstonya KultıiThoy Jizni Turkestano. s. 159.

228"“) ^B a ' t h o 1 d, Istoriya Kulturkoy Jizni Turkestana. 154-155.

229^B«) Rus tehcir merkezinin neşriyatından olan Aziatskaya Russiya, II. 248.

230^) B a r t h o 1 d, ayni eser, s. 153.

231ÜS)

232 L e v ş i n . İÜ. 286. L e v ş i n. IH. 174.

233. • • rrrl f V ^{31,5 1 Sihirska}V^a Kirgizskaya Step. (Opisanye Zapadnoy SI- btn. III). Moskova 1867.