A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

E
Türkistanda Rus
İktisadî Siyasetinin
Esasî Umdeleri
ğer Ruslar Türkistanda, Hindistandaki İngilizler gibi yalnız kendi mahsulleri için pazar bulmak ve kendi fabrikaları için ucuz veya bedava ham madde istihsalini temin etmek yolunu takip etmiş, yan] Tiirkistana yalnız müstemleke nazarıyla bakmış olsaydılar, Tür­kistan ahalisi bu esarete epeyce bir zaman tahammül edebilirdi. Din namına, eski an aneler namına şikâyetlere rağmen bütün ahali, Katta ulemâ bile yeni medeniyete, yeni hayat usulüne, «bir zaruret», ka­derin yeni bir cilvesi diye bakıyorlardı. Yeni nakliyat, muhaberat, veni kanunlar, pamuk piyasası ahalinin merakını uyandırmıştı. Bilhas­sa Türkmenistan ve sahra vilâyetleri yerli ahalisi de dahil olduğu hal­de, şehir hayatının inkişafı pek mühim bir vak’a idi. Ruslar gelinceye kadar emin hayat temiır'edemiyen ve mühim bölümü yağmacılıkla ge­çinen Türkmen vilâyeti ahalisi, medenî hayata geçti. 1896 yılında bu vilâyetin yıllık vâridatı 300.000 rubleye vardı. 1908 de 10.300 desa- lina olan ekim sahası, 1913 te 41.500 desatina ^2fi) ya çıktı. İstilâ tar­zında olsa bile memleket Moğollar ve Temür devrinden sonra ilk 'defa olarak bir umumî hükümete tâbi olmuş bulundu. Yeni nakliyat usulü­nün kuruluşundan, her şeyden önce, şehir hayatı istifade etti. 1897
Zapiski Vostonçago Otdeleniya. R. A. O. XV s. 232. °ⁿ) ^Desatina» hektardan biraz fazladır (1,092 hektar).
1907 yılları arasında Cenubî Türkistanm beş vilâyetinde şehir ahalisi ‘ o 80 arttı. Memleket «feodalizm»den «ticaret, sanayi ve finans ser­mayedarlıkları» devrine atlıyordu. Rusların «Maliye ve Smaat Muh­biri» mecmuasının (1912, sayı 23) verdiği malûmata göre, 191 2 yı­lında Cenubî Türkistanm 5 vilâyetinde 12.000 işçi ile 387 fabrika iş­liyor ve bunların yıllık varidatı 78.500.000 rubleye varıyordu. 1913 yılında ise işçinin sayısı 2 1.000 e vardı. Aynı zamanda beş cenup vi­lâyetinde umumî ticaret muamelesi 320.000.000 rubleye varıp, bunun

1.