A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Minerallar konstitutsiyasi
Kristallarning tashqi ko‘rinishi ularning ichki tuzilishini 
bildiradi. Masalan: galit kristali olti tomonli shakldan iborat, kalsit 
romb ko‘rinishda, olmos oktaedr, kvars olti tomonli prizma 
ko‘rinishda bo‘ladi.(xorij)
9-rasm. galit tosh tuz sifatida keng tarqalgan natriy xloridning mineral shaklidagi
kristali Galitning izometrik shakli. Galit rangsiz yoki oq rangliy ammo uning pushti,
qizit, sariq kulrangli xillari ham uchraydi
Barcha foydali qazilmalardagi turli bosim va temperaturada 
galitning kristallari teng tomonli mos burchaklar ostida kristallanadi. 
Bu kristallanishning ichki tuzilishini to‘g‘ri ekanligidan dalolatdir. 
M: kvarsning xohlagan kristalida tekisliklari orasidagi burchaklari 
bir xil. Plagioklaz kristallarida ham Shunday. 
Ko‘p 
tomonli 
shakllarda kristallarning yaxshi o‘sishi ularning shakllarini to‘g‘ri 
rivojlanishiga bog‘liq. Ammo tabiatda noto‘g‘ri shaklli kristallar 
uchrab turadi. Minerallarning tashqi kristall shakllarini to'g'ri 
rivojlanishi ularning kristallanish sharoitiga bogcliqdir. Bunday
46

---

sharoitda kristallanayotgan minerallaming atom ionlarini joylashishi 
kristall panjarada ko‘rsati!gan.
Mineral kristallanish davrida uning atom strukturasidagi 
yuqori tartibli joylashgan bir jinsli tanadan iborat. Mineralar yer 
qobig‘ining bir qismi hisoblanadi, ularni kimyoviy tarkibi formula 
bilan ifoda etiladi.
(A) 
(8 )
10-rasrn. Galit - NaCl kristalining tuzilishi: A)natriy va xlor ionining fazoviy tarzda
tarqalgan sxematik ko‘rinishiy V) Na + va Cl ~ ionining o ‘zaro nisbiy joylashishi.
11-rasm. Kvarsning tabiiy kristali, и oltitomonliprizma ko'rinishda, shaffof. V
ko'proqyer qobig‘ining kontinental iqlitnli zonalarida tarqalgan. Kvarsning turli xil