A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Migratsiyaning uchinchi turi. 
Mazkur migratsiya turi oldingi 
ikkitasining birgalikda sodir bo‘lishi va elementlaming ko‘chishi 
ulaming uchrash shakllarining o ‘zgarishi bilan borishidan iborat. 
Masalan 
elementlaminger osti 
suvlariga 
ko‘chishi, 
bo‘shoq
138

---

cho‘kmdi jinslar yordamida elementlaming mineral shakldan biogen 
shaklga o4ishini k o ‘rishimiz mumkin.
Migratsiya koVinishlari
A.I.Perelman (1979) kimyoviy elementlar migratsiyasining 
ijtimoiy jarayonlarga bog‘liq holda to ‘rtta ko‘rinishini ajratdi: 1 - 
mexanik; 2 - fizik-kimyoviy; 3 - biogen; 4 - texnogen.
Elementlaming 
m igratsiyasin i 
o ‘rganish jarayonida ularning 
migratsiyasi sabablarini ko‘rish talab etiladi. Chunki elementlaming 
ko‘chish sabablarini bilmasdan turib ularning tog4 jinslari, tuproq, 
suv, o ‘simlik tarkibidagi yuqori miqdorlarining kelib chiqish 
sabablarini tushuntirib boMmaydi. Demak elementlar migratsiyasini 
sabablarini bilish geokimyoviy qidiruv ishlari o‘tkazishda kerak. 
A.E.Fersman migratsiya sabablarini shartli ravishda ikki: atom va 
uning birikmalariga bog‘liq ichki va tashqiga ajratadi.4
Migratsiyaning ichki omillari
Ionlarning 
elektrostatik 
(kristallizatsion) 
xossalari.
Omillarning mazkur guruhida elementlar faqatgina erkin ionlar 
ko‘rinishida sodir boMadi. Bunday migratsiya turi har xil shaklda 
uchrovchi elementlar, tipik suv eritmalari, magmatik eritmalar, gaz 
aralashmalari, tirik organizmalar uchun xususiyatli. Elementlar 
migratsiyasida ionlar radiusining o ‘Ichamlari, ion potensiali va 
energetik koeffitsienti katta ahamiyatga ega.
Birikmalarning 
bog‘Ianish 
xususiyatlari. 
Bu 
omil 
birikmalami ichki tuzilishining xususiyatlariga va uning kristallik 
panjarasining energiyasiga bog‘liqdir. Birikmalarning kristallik 
panjarasi energiyasi va qattiqligi qanchalik yuqori bo4sa hamda 
ajralish tekisliklari mukkamal emas bo‘lsa shunchalik ularning 
mexanik chidamligi katta bo'ladi. Bundan tashqari, birikmadagi 
elementlaming bog‘lanishi muhitning xaroratiga ham bogMiq bo‘lib, 
A A .Saukov bolyicha hamma elementlar termik xususiyatlariga 
ko‘ra 6ta guruhga boMinadi: uchuvchan, yengil ko‘chadigan gazlar