A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

40- jadval
Hayvonlar va odamning turli a’zolarida oqsilning miqdori( quruq
A’zolar 
va
to(qimalar
Oqsilning
massa
ulushi,%
A’zolar 
va
to‘qimalar
A’zolar 
va
to‘qimalar
Taloq
84
Bosh 
miya
45
0 ‘pka
82
Ichak
63
Muskul
80
Teri
63
Buyrak
72
Suyak
28
Jigar
57
Tish
24
Fosfoming asosiy qismi suyak to‘qimalarida to‘plangan. Bu 
odam organizmidagi barcha fosfoming 85 
%
ini tashkil etadi. Fosfor 
tishning qattiq to'qimalarida Ca5(P 0 4)3 X shaklda yig‘iladi 
(X=F,Cl,OH). Kalsiy asosan suyak va tish to‘qimalarida yig‘iladi.
200

---

Natriy va xlor asosan tashqi xujayraviy suyuqlikda yig‘iladi. 
Ftoridlar xolatida natriy va kaliy suyak va tish to‘qimalari tarkibiga 
kiradi. Magniy esa fosfat xolatida tishning qattiq to‘qimaIari 
tarkibiga kirishi aniqlangan.
Tirik organizm uchun zarur bo‘Igan 10 ta metal “ hayot 
metallari” deb nom olgan. Massasi 70 kg bo‘Igan odamda hayot 
metallarining miqdori quyidagicha:1700g-Ca, 250 g-K, 70 g-Na, 
42 g-Mg, 
5 g-Fe, 
3 g-Zn, 
0,2 g-Cu, 0,1 g yaqin Mn, Mo, 
v a C o b o ‘ladi. Katta odam tanasida 3 kggayaqin mineral tuzlar 
bollib uning 2,5 kg suyak to‘qimalariga to‘g ‘ri keladi.
B a’zi 
makroelementlar 
(Mg, 
Ca) 
va 
ko‘pchilik 
mikroelementlar 
organizmdagi 
bioligandlar- 
aminokislotalar, 
oqsillar, nuklein kislotalar, gormonlar, vitaminlar bilan kompleks 
birikmaiar hosil qiladi. Masalan, Fe2+ kompleks hosil qiluvchi 
sifatida gemoglobin tarkibida, Co2+ vitamin В
12
tarkibida, Mg2+ 
xlorofil tarkibida boiadi. Boshqa elementlaming (Cu, Zn, Mo va 
boshqalar) ham biokomplekslari organizmda muhim rol ocynaydi.
Turli xil kasalliklar kimyoviy elementlaming organizmdagi 
miqdoriga ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, raxit kasalligida fosfor-kalsiy 
almashinish jarayoni buzulib, organizmda kalsiyning miqdori 
kamayadi. Nefrit kasalligida bo4sa elektrolit almashinuv jarayoni 
buzulib organizmda kalsiy, natriy va xloming miqdori kamayib, 
magniy va kaliylaming miqdori ortib ketadi. Organizmda makro- va 
mikroelementlaming miqdorini ma’ium me’yorda ushlab turishda 
gormonlar ham qatnashadi.