A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Tabiatda biogen elementlaming tarkalishi
Kimyoviy elementlaming yer qobig‘ida tarqalishi turlicha. 
Yer qobig'ini nisbatan kam elementlar hosil qilgan. Yer qobig‘ining 
50% ni kislorod, 25% ni kremniy tashkil etadi. 0 ‘n sakkizta element
- kislorod, kremniy, alyuminiy, temir, kalsiy, natriy, kaliy, magniy, 
vodorod, titan, uglerod, xlor, fosfor, azot, oltingugurt, marganes, 
ftor, bariylar yer qobig‘i massasining 99,8% ni tashkil etadi, qolgan 
barcha elemetlarning massa ulushlari birgalikda 0,2 % ga teng.Tirik 
organizmlar 
yer 
qobig‘ida 
kimyoviy 
elementlaming 
qayta 
taqsimlanishida faol qatnashadi. Yer yuzasida tirik organizmlar 
faoliyati natijasida turli miqdorda minerallar, tabiiy kimyoviy 
moddalar hosil boMadi. Masalan, suyakli tirik organizmlar atrof-
193

---

muhitdan kalsiyni ajratib olib o‘z tanasiga yig‘adi. Tog‘ jinslari, 
masalan temir rudasi hosil bo‘lishida mikroorganizmlar faoliyati 
natijasi ekanligi aniqlangan. O lz navbatida yer qobig‘ining utski 
qismida ro‘y berayotgan o‘zgarishlar tirik organizm kimyoviy 
tarkibiga ham ta’sir qiladi. Yer qobig‘i, tuproq, dengiz suvi, 
o‘simliklar, 
hayvonlar 
kimyoviy 
tarkibini 
o ‘rganish 
Shuni 
ko‘rsatadiki, yer qobig‘i va dengiz suvi tarkibidagi barcha kimyoviy 
elementlar tirik organizmlarda ham uchraydi. Demak, yer qobigli va 
tirik organizmlaming kimyoviy tarkibi bir-biriga o ‘xshashdir. 
A.P.Vinogradov bo‘yicha kimyoviy elementlarning(mass. %) yer 
qobig‘ida, tuproqda, dengiz suvida, o‘simliklar va hayvonlar 
tarkibidagi miqdori
38-jadval
Element
Yer
kobii
Tuprok
Dengiz
suvi
0 ‘simliklar
Element
0