A. Y. Pentin Xalqaro tadqiqotlarda o‘quvchilarning tabiiy fanlar bo‘yicha savodxonligini baholash Tabiiy yo‘nalishdagi fan

yo‘q
achitqilar
yo‘q

---

– 48 –
A Novvoy 1- va 2- tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak
B Novvoy 1- va 3- tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak
C Novvoy 2- va 4- tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak
D Novvoy 3- va 4- tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak
Baholash mezoni 
Mazkur topshiriqni bajarish uchun o‘quvchilar tajribani to‘g‘ri tashkil eti-
shni bilishlari kerak. Tadqiq etilayotgan omilning ta’sirini o‘rganish uchun ikki 
xil, ya’ni nazorat va sinov tajribalari qo‘yiladi. Bu ikki xil tajriba sharoitlari tadqiq 
etilayotgan omilning bor yoki yo‘qligi bilangina bir-biridan farq qiladi. Yuqori-
da keltirilgan 3- va 4-tajribalarni o‘zaro taqqoslab, xamir massasining kamayishiga 
achitqilar sababchi ekanini aniqlash mumkin, chunki xamirda hosil bo‘lgan karbonat 
angidrid gazsimon holatda bo‘lganligi sababli og‘zi ochiq shisha idishdan tashqariga 
chiqib ketadi. Natijada xamirning massasi kamayadi, buni tarozi yordamida aniqlash 
mumkin (3-tajriba). 1-tajribada og‘zi tiqin bilan yopilgan idishdagi xamirning massasi 
kamaymaydi, chunki achitqilar ishtirokida xamirda karbonat angidrid hosil bo‘lsada, idish 
tiqin bilan yopilganligi sababli tashqariga chiqib ketmaydi, natijada tarozi ko‘rsatkichi 
o‘zgarmaydi.
Agar o‘quvchilar “D Novvoy 3- va 4- tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak” javob 
variantini belgilasa, javob to‘liq qabul qilinadi (1 ball). Boshqa javoblar yoki javob yo‘q 
bo‘lsa, qabul qilinmaydi (0 ball).
Mazkur savol o‘quvchilarning ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash kompetensiyasini 
baholashga qaratilgan bo‘lib, unga javob berish uchun o‘quvchilar metodologik bilimga ega 
bo‘lishlari zarur.
3-savol
Xamirdagi achitqilar un tarkibidagi shakar va kraxmalni karbonat 
angidrid va spirtga aylantiradi. Karbonat angidrid va spirt tarkibidagi 
uglerod atomlari
qayerdan keladi?
Quyida keltirilgan jumlalarga mos holda “Ha” yoki “Yo‘q”ni aylanaga oling.