A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

(a)  va hosil qilingan 
sterjen (b) tasvirlangan.
138

---

qilinishi kerak bo‘lgan bo‘shliqning o‘lchamlaridar.  kichik qilinadi.
Sterjenlar  qolipga  qaraganda  og‘irroq  sharoitda  ishlaydi.  Shu 
sababli  sterjen  materiallari  puxtaroq  bo'lishi,  gazlami  yaxshi 
o ‘tkazishi  lozim.  Bundan tashqari,  sterjen materiallari  quymadan  oson 
ajraladigan  va  nam  tortmaydigan  bo‘lishi  ham  kerak.  Sterjenning 
mustahkamligini  oshirish  uchun  orasiga  sinch  (armatura)  qo‘yiladi, 
gaz  o ‘tkazuvchanligini  oshirish  uchun  esa  sterjenning  boshidan 
oxirigacha  sim  tiqib  olinadi,  murakkabroq  sterjenlar  ichiga  pilik 
(kanop,  poxol  o‘ramlari  va  shu  kabilar)  qo‘yiladi,  sterjen  tayyor 
bo‘lganda  ular  sug‘urib  olinadi  yoki  sterjen  quritilayotganda  kuyib 
ketadi.
Sterjen  tayyorlanadigan  materialning  (aralashmaning)  asosiy 
tarkibiy qismlarini kvars qumi,  gil  va turli bog‘lovchi  moddalar tashkil 
etadi.  Bog‘lovchi  moddalaming  asosiy  vazifasi  sterjenni  yetarli 
darajada  puxta  qilishdan  iborat.  Bunday  bog‘lovchilar  sifatida 
o‘simlik  moylari,  neft,  torf,  ko‘mir,  slanes  va yog‘ochni  qayta  ishlash 
mahsulotlari,  anorganik  birikmalar  (suyuq  shisha,  sement)  va 
boshqalar ishlatiladi.
Tayyorlangan  sterjenlar tegishli  pechda 200  °C  dan 400  °C  gacha 
haroratda 
5 - 1 0   soat  davomida 
quritiladi,  natijada  sterjenning 
puxtaligi  zarur  darajaga  yetadi.  Sterjenlar  qolipga  nusxadagi  turli 
figuralar  yordamida  hosil  qilingan  tayanchlar,  shuningdek,  maxsus 
tirgaklar yordamida o ‘matiladi.