A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion

B a ’zi  prokatlarni  tayyorlash  texnologiyasi  haqida.  M a’lumki, 
prokatlash  jarayonida  turli  prokatlar  (buyumlar)  ishlab  chiqariladi. 
Ana  shunday  prokat  turlaridan  chokli  va  choksiz  quvurlar  hamda 
suyuq metallardan prokatlar olish jarayonlari  bilan tanishish maqsadga 
muvofiqdir.
Chokli  quvurlar  tayyorlash  uch  bosqichdan:  tayyorlanmani  egib, 
quvur  shakliga  keltirish,  quvumi  payvandlash  va  payvandlangan 
quvumi kalibrlash bosqichlaridan iborat.
Chokli  quvurlar  ishlab  chiqarishda  tayyorlanma  sifatida  p o ia t 
polosa  (shtrips)  olinadi,  uning  eni  olinadigan  quvuming  parametriga, 
qalinligi esa quvur devorining qalinligiga teng boiadi.
Kichik  diametrli  (100  mm  gacha)  quvurlar  olishda  tayyorlanma 
maxsus  pechlarda  1300-1350  °C  gacha  qizdirilib,  so‘ngra  zanjirli 
stanning  payvandlash  voronkasi  orqali  tortib  o‘tkaziladi.  Bunda 
tayyorlanma  quvur  shakliga  kelib,  qisilayotgan  qirralari  voronkadagi 
bosim hisobiga payvandlanadi.
Magistral  gaz  quvurlari  uchun  m o‘ljallangan  katta  diametrli 
quvurlar  (630-1420  mm  gacha)  uchun  tayyorlanmalar  list  qayirish 
stanlarida  quvur  shakliga  keltiriladi.  Keyingi  yillarda  listlami 
gidravlik  presslar  tizimi  vositasida  qayirib,  quvur  shaklini  olgan 
tayyorlanmani  zarur  harorat  (1300  °C)  gacha  qizdirib,  uni  p o ia t 
opravkaga  kiygizilgan  holda,  jo ‘valardan  ezib  o‘tkazish  bilan 
payvandlanmoqda.  Quvurlami  elektr  energiyasi  va  gaz  alangasidan 
foydalanib payvandlash usullari ham qoilaniladi.
146

---

Choksiz  quvurlar  ishlab  chiqarish  quyidagi  ikki  jarayonni  o‘z 
ichiga oladi:
1.  Qizdirilgan  quymani  qiyshiq  prokatlash  stanida  prokatlash 
bilan unga teshik ochib qalin devorli gilza olish.
2.  Qizdirilgan  gilzani  maxsus  stanlarda  prokatlab  quvurlar  olish.