A. V. Mavlonov

Gazogidrat uyumlari - ma’lum bir termodinamik sharoitda qisman yoki butunlay gidrat holatida bg’lgan uyumlardir. Gazogidrat uyumlari hosil bg’lishi uchun g’tkazmaydigan qatlam b¢lishi shart, undan tashqari ular neft, gaz va suv bilan aloqada bg’lishi mumkin.

Quduqlar kesimida gazogidrat uyumlari mavjudligini geofizik usullar orqali bilish mumkin. CHunonchi, unday qatlamlar quyidagicha ta’riflanadi: PS kg’rsatkichi kg’lami oz, mikrogradient zond kg’rsatkichi yg’q yoki juda oz bg’lishi mumkin, ikkilamchi α - aktivlik kg’rsatkichi yuqori bg’lishi mumkin, quduq devorida gilli pg’stloq yg’q, aksariyat r_k kg’rsatkichi yuqori bg’ladi.

Bunday qatlamlarni ishlatish uchun gidratlarni parchalaydigan katalizatorlar ta’sir etiladi, bunda aksariyat haroratni oshirish yg’li bilan ta’sir etiladi. SHuni e’tirof etish kerakki, bunday qatlamlarni ishga solishda juda katta miqdorda gaz hosil bo’lishini va anchagina suv ham ajralishini ko’zda tutish lozi bo’ladi. Qatlaning bosimi uzoq muddat davomida o’zgarmay qoladi va h.k.

Bunday kondensatni etilmagan kondensatdan gazni chiqarish natijasida olinadi. Bunda uning qaynash darajasi 40° - 200°S orasida, molekulyar massasi esa 90-160 g’rtasida, zichligi esa standart sharoitida 0,6 - 0,82 g/sm³ g’rtasida bg’ladi. ¡z tarkibida kondensat miqdoriga qarab gazokondensat konlari kam kondensatga ega bg’lgan (150 sm³/m³ gacha), g’rtacha mikdordagi kondensatga ega (150-300 sm³/m³) va yuqori miqdordagi kondensatga ega (300-600 sm³/m³) hamda eng yuqori kondensatga ega(600 sm³/m³ dan yuqori) turkumlarga bg’linadi. Kondensatsiyaning boshlanish bosimi kondensat konlarining eng muhim kg’rsatkichidir. Bu kg’rsatkichni bilish va undan amalda foydalanishning mohiyati shundaki, agar qazib chiqarish jarayonida gazokondensat konining bosimi kamayib borsa va u kondensatsiya boshlanishi nuqtasiga kelsa, unda qatlam sharoitida kg’plab kondensat ajraladi va u qatlamga suyuqlik sifatida shimilib ketib, shunda qimmatli xom-ashyoning yg’qolishiga sabab bg’ladi. SHunga yg’l qg’ymaslik uchun gazokondensat konlari bilan ishlashning dastlabki davrida uni har tomonlama yaxshilab tadqiq qilish lozim bg’ladi. Bunda quyidagilarga ahamiyat berish kerak: qatlamdagi gaz tarkibi va undagi kondensat miqdorini (sm³/m³) aniqlash, kondensatsiya boshlanishi kg’rsatkichi va maksimal kondensatsiya kg’rsatkichini aniqlash, qatlam sharoitidagi kondensat sistemasining fazali holatini belgilash, har xil bosim va haroratda 1m³ gazdan ajralishi mumkin bg’lgan kondensatni (sm³/m³) aniqlash, bosimning pasaymasligini ta’minlash choralari qg’llanmaganda sodir bg’lishi mumkin bg’lgan kondensatning yg’qotish miqdorini chamalash quduq stvolida, separator-larda va gazoprovodlarda bg’lishi mumkin b¢lgan kondensat aralashmalarining xossalarni ¢rganish shular jumlasidan-dir. Kg’pincha gazokondensat konlarini g’rganishda standart sharoit ahvoliga qarab qatlam sharoitida bg’ladigai fazali g’zgarishlarni hisoblash modellari tuzilgan. Lekin A.I. SHirkovskiyning kg’rsatishicha bu usul biroz noaniq bg’lib, ba’zan bu noaniqliklar 30-40 % gacha borishi mumkin.