А. Туркманов бухгалтерия ҳисoби

6-Мавзу. Меҳнат ва унга ҳақ тўлаш ҳисоби


6.1.Мехнат ва иш ҳақи бўйича хисоб-китобларнинг мазмуни ва уларни ҳисобга олишнинг вазифалари.
6.2.Ишга қабул қилишда хужжатларни расмийлаштириш.
6.3.Меҳнатга ҳақ тўлаш тизимлари ва шакллари.
6.4.Иш ҳақи ҳисоби.
6.5.Ходимларни мукофотлаш ва моддий ёрдам бўйича хисоб-китоблар ҳисоби.
6.6.Ижтимоий нафақалар бўйича хисоб-китоблар ҳисоби.
6.7.Иш ҳақидан ушланмалар ва мажбурий ажратмалар ҳисоби.


Таянч иборалари: меҳнат ва иш ҳақи, шахсий таркиби, тизимлари, шакллари ва турлари, меҳнат таътили ва вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик нафақаси, ажратма, чегтрмалар, даромад солиғи, асосий ва қўшимча иш ҳақи, мукофат.


6.1. Маҳсулот сифатини, меҳнат унумдорлигини оширишда меҳнат ва иш ҳақи ҳисобининг вазифалари.

Корхона ва ташкилотларда тузилган иш ҳақини ҳисоблаш ведомостида ишчи ва хизматчиларга иш ҳақи ҳамда ундан ушлаб қолинадиган суммалар акс эттирилади. Иш ҳақини ҳисоблаш ведомости ҳар бир цех ходимларининг тоифалари бўйича алоҳида тузилади.

Иш ҳақини ҳисоблаш ведомости иш ҳақи бўйича ходимлар билан ҳисоб-китобни расмийлаштириш учун асосий ҳужжатдир. Бу ҳужжатда ҳар бир табель рақами, ходимларнинг тоифаси ҳамда тўлов ва ушлаб қолиш турлари бўйича тузилади. Иш ҳақини ҳисоблаш ведомостида қуйидаги кўрсаткичлар бўлади:

• 
  тўлов турлари бўйича ҳисобланди - 6710-«Ходимлар билан иш ҳақи бўйича ҳисоблашишлар» счётининг кредит обороти;
  
• 
  иш ҳақидан ажратма ва тўловлар ушлаб қолинди ва ҳисобланди - 6710-«Ходимлар билан иш ҳақи бўйича ҳисоблашишлар» счётининг дебет обороти;
  
• 
  қўлга бериш ёки ойнинг охирида корхонада қолди - 6710-«Ходимлар билан иш ҳақи бўйича ҳисоблашишлар» счётининг дебет обороти.
  

Иш ҳақини ҳисоблаш ведомостининг охирги кўрсаткичи тўлов ведомостини тўлдириш учун ҳамда ходимга иш ҳақи бериш учун асос бўлиб хизмат қилади.
Ишчи ва хизматчиларга иш ҳақи бўйича ҳисоблашишларни олиб бориш бухгалтерия ҳисобининг счётлар режасида қуйидаги счётлардан фойдаланиш кўзда тутилган:
6710-«Ходимлар билан иш ҳақи бўйича ҳисоблашишлар» счёти;
6720-«Депонирлаштирилган иш ҳақи» счёти.
Ушбу счётлар пассив бўлиб, қолдиқ счётларнинг кредит томонида қолади.
«Харажатлар таркиби тўғрисидаги Низом»га мувофиқ меҳнат ҳақи харажатлари ишлаб чиқариш ҳамда давр харажатларининг муҳим харажат элементларидан бири ҳисобланади.
Шу боисдан ишчи ва хизматчиларга иш ҳақи ҳисобланганда, уларни харажатлар таркибига киритиш лозим.